Wettelijke verdeling ongedaan maken, zo werkt het

De wettelijke verdeling ongedaan maken betekent dat je de erfenis op een andere manier wilt verdelen. In dit blog leg ik uit hoe het werkt en wat de voordelen kunnen zijn.

Wat is de wettelijke verdeling?

Heb je geen testament, ben je getrouwd en heb je kinderen? Dan geldt standaard de wettelijke verdeling. Dit houdt in dat de langstlevende en de kinderen samen erfgenaam zijn. De hele erfenis wordt automatisch toegedeeld aan de langstlevende. In ruil daarvoor erven de kinderen een vordering op de langstlevende. Notarissen noemen die vordering ook wel een “tegoedbon”. De langstlevende krijgt alles op naam en de kinderen erven een vordering die ze pas kunnen opeisen als de langstlevende overlijdt.

De wettelijke verdeling is een mooie regeling voor eenvoudige gevallen. Denk bijvoorbeeld aan een gepensioneerd echtpaar met een koophuis en twee kinderen. De beste manier om de erfenis af te wikkelen, is dat alles eerst naar de langstlevende gaat en daarna pas naar de kinderen. Op die manier blijft de langstlevende goed beschermd achter. De meeste stellen die een testament maken, wijken niet af van de wettelijke verdeling. Hooguit voegen ze een paar extra’s toe. Zoals bijvoorbeeld een renteclausule, een privé clausule of een executeursbenoeming.

Wat is het ongedaan maken van de wettelijke verdeling?

In eenvoudige gevallen is de wettelijke verdeling dus een mooie regeling. Maar niet alle gevallen zijn eenvoudig. Daarom biedt de wet de mogelijkheid om de wettelijke verdeling ongedaan te maken. Je hebt hier geen testament voor nodig want het staat standaard in de wet. Het ongedaan maken van de wettelijke verdeling houdt in dat de langstlevende af ziet van de automatische toedeling. De langstlevende en de kinderen zijn nog steeds samen erfgenaam en moeten nu zelf een verdeling tot stand brengen.

Het ongedaan maken van de wettelijke verdeling bestaat uit de volgende stappen:

1. Het inwinnen van juridisch en fiscaal advies, bijvoorbeeld bij een notaris of belastingadviseur.
2. Een verklaring afleggen bij de notaris. Dit moet binnen 3 maanden na het overlijden.
3. Het inschrijven van de verklaring bij het boedelregister. Ook dit moet binnen 3 maanden na het overlijden.
4. Het verdelen van de erfenis. In de meeste gevallen moet dit bij notariële akte. Bijvoorbeeld als er een koophuis is, een bedrijfspand of aandelen in een B.V.

Je moet dus meerdere keren naar de notaris om dit te regelen. De termijn voor ongedaanmaking is helaas erg kort maar gelukkig kun je daarna ruim de tijd nemen om de erfenis te verdelen. Let op: voor de verdeling heb je in beginsel een handtekening nodig van de kinderen!

Waarom zou je de wettelijke verdeling ongedaan maken?

Hierna volgt een voorbeeld van een geval waarin het gunstig is om af te zien van de wettelijke verdeling.

Het is al weer heel wat jaren geleden dat Richard het garagebedrijf van zijn ouders overnam. Hij heeft geen broers of zussen en zijn ouders, Kees en Linda, willen alles zo goed mogelijk regelen voor Richard. Ze zijn na de overname eigenaar gebleven van het pand en verhuren dit aan Richard. Van de huur betalen ze hun eigen woonlasten en de boodschappen.

De zaak draait goed en Richard wil de garage graag verbouwen en uitbreiden. Maar daarvoor wil hij het pand wel zelf op naam krijgen. Want door de geplande investeringen wordt het meer waard en dat betekent later meer erfbelasting. Dat het pand nog altijd op naam staat van zijn ouders komt mede door de overdrachtsbelasting. Die is inmiddels verhoogd naar meer dan 10%. Dat geld zou hij liever in het pand investeren.

Als Kees plotseling overlijdt, gaat Richard met zijn moeder Linda naar de notaris voor advies. Linda wil graag van de garage af en is tevreden als ze alleen het koophuis op naam krijgt.

De notaris stelt voor om de wettelijke verdeling ongedaan te maken. Standaard komt alles op naam van Linda en houdt zij in ruil daarvoor een schuld aan Richard. Door hier van af te zien, kunnen ze het anders regelen. Linda krijgt het huis en Richard krijgt de garage. In ruil hiervoor houdt hij nu een schuld aan zijn moeder. Van de rente en de aflossing kan zij haar woonlasten en de boodschappen betalen. In het plaatje hieronder zie je hoe dat cijfermatig werkt:

Zoals je ziet, verandert er niets aan de erfdelen. Deze zijn per saldo in beide situaties even groot.

Wat zijn de voordelen en nadelen van ongedaan maken?

Het ongedaan maken heeft in elk geval 4 voordelen:

• Een eigen verdeling van de erfenis kan gewenst zijn in het kader van een bedrijfsopvolging (het voorbeeld hierboven).
• Het verdelen van een erfenis is vrij van overdrachtsbelasting. Dit scheelt in de situatie van Richard meer dan 35.000 euro!
• Zodra vermogen op naam van een kind staat, is de waardegroei vrij van erfbelasting. Dit is niet het geval als de langstlevende eigenaar blijft. De waardegroei is in dat geval belast bij het overlijden van de langstlevende.
• Het kan helpen bij het versneld afbouwen van het Box 3 vermogen van de ouders.

Helaas heeft het ongedaan maken ook 2 nadelen:

• Het is niet mogelijk om een renteclausule af te spreken. Dat is erg jammer, want dit kan fiscaal heel gunstig zijn. Dit is dus iets om advies over te vragen en af te wegen voordat je de wettelijke verdeling ongedaan maakt. Wil je hier meer over weten? Bekijk dan deze video.
• Je betaalt meer erfbelasting bij het eerste overlijden. Ook dit is iets om bij stil te staan voordat je hiervoor kiest. Wil je weten hoe dat zit? Bekijk dan deze video.

Waarom zegt het testament iets over ongedaanmaking?

Wie een uitgebreid testament maakt bij de notaris, ziet daarin vaak iets staan over ongedaanmaking. Hierboven las je dat de mogelijkheid om af te zien van de wettelijke verdeling berust op de wet. Je hebt er dus geen testament voor nodig. Waarom besteedt het testament er dan toch aandacht aan? Nou, dat komt doordat de langstlevende de controle over de erfenis dreigt te verliezen bij ongedaanmaking. Want hierboven las je ook dat ja na het ongedaan maken een handtekening van de kinderen nodig hebt om de erfenis te verdelen. Om de positie van de langstlevende in dat scenario te versterken, kun je een paar clausules in je testament opnemen:

• De benoeming van de langstlevende tot executeur.
• De benoeming van de langstlevende tot afwikkelingsbewindvoerder.
• Het opleggen van een last aan de kinderen om mee te werken aan de verdeling.

Op deze manier houdt de langstlevende toch de controle over de afwikkeling en verdeling van de erfenis.

Meer lezen?

• Meer uitleg over de wettelijke verdeling.
• Liever helemaal geen erfbelasting betalen? Dat kan met deze 10 tips.
• Met dit testament kun je duizenden euro’s zorgkosten besparen.
• Is er sprake van een onderneming? Dan is een levenstestament extra belangrijk.
• Meer uitleg over het begrip afwikkelingsbewindvoerder.

Veelgestelde vragen: