Uit een recente uitspraak van de rechter blijkt maar weer hoe belangrijk het is om duidelijke afspraken te maken. Ook als je huwelijkse voorwaarden hebt, is een vergoedingsrecht niet vanzelfsprekend.
Wat is een vergoedingsrecht?
Een vergoedingsrecht is een vordering tussen partners die ontstaat door een verschuiving van vermogen. Een bekend voorbeeld is dat één van beide partners een erfenis krijgt en daarmee de gezamenlijke hypotheek aflost. In zo’n geval is het logisch dat je dit bedrag terug wilt kunnen vragen als je uit elkaar gaat.
Wat staat er in de wet?
Voor echtparen en geregistreerde partners staan er twee gevallen in de wet waarin er een vergoedingsrecht ontstaat.
Artikel 1:87 lid 1 Burgerlijk Wetboek: Indien een echtgenoot ten laste van het vermogen van de andere echtgenoot een goed dat tot zijn eigen vermogen zal behoren, verkrijgt of indien ten laste van het vermogen van de andere echtgenoot een schuld ter zake van een tot zijn eigen vermogen behorend goed wordt voldaan of afgelost, ontstaat voor de eerstgenoemde echtgenoot een plicht tot vergoeding.
Een voorbeeld van de verkrijging van een goed is het geval dat echtgenoot A een vakantiehuis koopt en dat echtgenoot B een deel van de koopprijs betaalt. Een voorbeeld van een aflossing van een schuld ter zake van een eigen goed is dat echtgenoot B een erfenis krijgt en daarmee de hypotheek op het vakantiehuis van A aflost.
Er ontstaat bijvoorbeeld geen vergoedingsrecht op grond van artikel 87 als echtgenoot B de studieschuld van echtgenoot A aflost. Want artikel 87 stelt als voorwaarde dat er sprake moet zijn van schuld ter zake van een goed. Een goed kan een recht of een zaak zijn. Bijvoorbeeld een recht zoals een vruchtgebruik of een zaak zoals een auto. Bij een studieschuld is er geen sprake van een bijbehorend “goed”.
Wat staat er in huwelijkse voorwaarden?
In huwelijkse voorwaarden wordt meestal afgeweken van de wettelijke regeling. Vaak is dat niet eens omdat stellen er bewust voor kiezen maar omdat dit standaard in het model staat waar de notaris mee werkt. Drie veel voorkomende afwijkingen zijn:
- Een vast vergoedingsrecht in plaats van een variabel vergoedingsrecht. De wettelijke regeling gaat uit van een variabel vergoedingsrecht dat mee stijgt of daalt met de waarde van het goed waarop het betrekking heeft. In huwelijkse voorwaarden wordt meestal gekozen voor een vast vergoedingsrecht dat gelijk blijft.
- Een ruimer vergoedingsrecht, dat ook kan ontstaan als er geen sprake is van een goed. Denk aan het voorbeeld van de studieschuld hierboven. In huwelijkse voorwaarden staat dan bijvoorbeeld het volgende: “Een echtgenoot heeft een vergoedingsrecht jegens de andere echtgenoot, indien een bedrag of waarde ten behoeve van die andere echtgenoot aan zijn vermogen is onttrokken.” Omdat deze regeling wel heel erg ruim is, staat er vaak ook bij dat er “geen vergoedingsrecht ontstaat indien sprake is van de voldoening aan een natuurlijke verbintenis”.
- De vaststelling van een bestaand vergoedingsrecht. Als je in het huwelijk treedt terwijl er al sprake is van een vergoedingsrecht, dan kun je dit bedrag in de voorwaarden opnemen.
Wat besloot de rechter?
Een bekend gezegde onder advocaten is: “die pleit om een koe, geeft er één toe”. Genoeg boeren kunnen daar over mee praten. Zo ook de twee exen die recent tegenover elkaar stonden in deze zaak bij het gerechtshof. Blijkens de uitspraak zijn beiden “afkomstig uit welgestelde agrarische families” en al jaren aan het procederen over de afwikkeling van hun echtscheiding.
De man claimde bijna 4 ton van de vrouw omdat hij tijdens het huwelijk geld had geïnvesteerd in haar woning. In de huwelijkse voorwaarden stond dat de echtgenoten verplicht waren om “aan elkaar te vergoeden hetgeen aan het vermogen van de ene echtgenoot is onttrokken ten bate van de andere echtgenoot”. De vrouw stelde echter dat de man met de betalingen een natuurlijke verbintenis was nagekomen en dat er dus geen sprake was van een vergoedingsrecht.
Artikel 6 lid 2 sub b Burgerlijk Wetboek: Een natuurlijke verbintenis bestaat wanneer iemand jegens een ander een dringende morele verplichting heeft van zodanige aard dat naleving daarvan, ofschoon rechtens niet afdwingbaar, naar maatschappelijke opvattingen als voldoening van een aan die ander toekomende prestatie moet worden aangemerkt.
De vrouw was arbeidsongeschikt geraakt en zorgde voor het huishouden en het gezamenlijke kind. Zij was zelf niet in staat om de verbouwing van haar huis te financieren. De rechter concludeert dat de man met de betalingen een natuurlijke verbintenis is nagekomen.
Het ligt voor de hand dat die prestatie ertoe strekt te waarborgen dat de andere echtgenoot (in dit geval de vrouw) ook na het einde van het huwelijk in die woning kan blijven wonen. Deze waarborg komt niet tot zijn recht, wanneer zij het gevaar loopt deze woning te moeten verkopen om aan een vergoedingsplicht jegens de ene echtgenoot of zijn erfgenamen te kunnen voldoen. Het verschaffen van een zodanige waarborg kan naar maatschappelijke opvattingen worden beschouwd als een prestatie die aan (in dit geval) de vrouw op grond van een dringende morele verplichting toekomt.
Een les voor de praktijk
Voor de praktijk is niet eens zo zeer van belang wie er nou gelijk had. Elke situatie is uniek en wat redelijk is verschilt per geval. Wel relevant is de vraag hoe je kunt voorkomen dat je na een scheiding nog 10 jaar in onzekerheid zit. Behalve de advocatuur wordt niemand daar beter van. Met andere voorhuwelijkse afspraken was deze rechtszaak denk ik ook niet voorkomen. Volgens mij is de enige oplossing dat je de huwelijkse voorwaarden tijdens de rit bijhoudt. Maak op belangrijke momenten duidelijke afspraken en zet het op papier.
Een geval dat vaak voorkomt, is dat een stel samen eigenaar is van een huis en één van beiden daar meer eigen geld in steekt. Als je vindt dat hierdoor een vergoedingsrecht is ontstaan, dan kun je dit bij de notaris vastleggen in een aanvulling op je huwelijkse voorwaarden. Daarvoor kun je het gratis voorbeeld hieronder gebruiken:
