Volgens cijfers van het CBS worden huwelijken veel vaker ontbonden door het overlijden van de man dan door het overlijden van de vrouw. Mannen overlijden gewoon eerder. Geen wonder dus dat veel kinderen zich afvragen hoe het zit met de verdeling van de erfenis na het overlijden van hun vader. Want ook al hebben de langstlevende en de kinderen gelijke erfdelen, hun rechten zijn heel verschillend.
Je vader kan natuurlijk ook als laatste van beiden overlijden. Of je ouders kunnen gescheiden zijn. In dit blog kijken we naar alle drie scenario’s:
- Je ouders waren nog bij elkaar en je vader overlijdt als eerste.
- Je vader overlijdt als laatste van beide ouders.
- Na een scheiding overlijdt je vader als eerste van beide ouders.
Ouders nog bij elkaar, vader overlijdt als eerste
Als je ouders gehuwd zijn, is de verdeling van de erfenis na het overlijden van je vader geregeld in de wet. Sinds 2003 staat in het erfrecht dat de volledige erfenis eerst naar de langstlevende gaat. In ruil daarvoor erven de kinderen een geldvordering op de langstlevende. Stel dat je ouders gehuwd waren in gemeenschap van goederen en twee kinderen hadden. De helft van de gemeenschap van goederen was van je vader. De drie erfgenamen (de langstlevende en beide kinderen) hebben ieder recht op één/derde van die helft.
Stel dat de gemeenschap van goederen € 300.000 waard was, dan is de erfenis de helft hiervan, ofwel € 150.000. De beide kinderen erven ieder een vordering op de langstlevende van € 50.000. In beginsel mogen de kinderen dit bedrag pas opeisen als de langstlevende overlijdt. In de tussentijd betaalt de langstlevende geen rente of aflossing. Als de waarde van de vordering groter is dan de vrijstelling voor de erfbelasting, hoort de langstlevende de erfbelasting voor te schieten.
Heeft je vader een testament? Dan kan het zijn dat het testament afwijkt van de wet. Zo kunnen de erfdelen van de kinderen bijvoorbeeld groter of kleiner zijn gemaakt. Of kan er in plaats van een erfdeel voor de langstlevende een vruchtgebruik zijn opgenomen. De meeste testamenten wijken niet af van de standaard regeling die ik hierboven beschreef. Hooguit zijn er wat details anders. Zo kan er bijvoorbeeld een uitsluitingsclausule of een renteclausule in het testament staan.
Gaat de erfenis naar je stiefouder? Dan kan het zijn dat je een wilsrecht kunt inroepen. Dit betekent dat je de vordering mag ruilen tegen bezittingen onder voorbehoud van een vruchtgebruik. Meer daarover lees je in dit blog.
Ouders nog bij elkaar, vader overlijdt als laatste
Is je moeder als eerste overleden en overlijdt je vader daarna als laatste? Dan heb je waarschijnlijk bij het overlijden van je moeder een vordering geërfd die na het overlijden van je vader opeisbaar wordt. Hadden beide ouders geen testament of een standaard testament en zijn er over en weer geen stiefkinderen? Dan zijn in beide erfenissen dezelfde kinderen erfgenaam. De hoogte van de vordering is op dat moment fiscaal van belang voor de erfbelasting. Feitelijk erven alle kinderen een gelijk deel in de goederen die er op dat moment nog zijn.
Na het overlijden van hun vader als laatste ouder, moeten de kinderen samen de erfenis verdelen. Elk kind heeft – zonder testament – een gelijk aandeel in de erfenis en gelijke rechten bij de verdeling. Je moet het dus samen eens worden over het verkopen of verdelen van goederen zoals de inboedel en sieraden.
Zijn er wel stiefkinderen? Was je vader hertrouwd of een partnerschap aangegaan? Of heeft hij een testament gemaakt voor zijn nieuwe partner? Dan zijn er verschillende erfgenamen in de eerste erfenis van je moeder en de tweede erfenis van je vader. In zo’n geval moet je goed opletten en is het verstandig om een eigen adviseur in te schakelen. Bijvoorbeeld een notaris die op de achtergrond met je meedenkt over de volgende punten:
- Je stiefmoeder moet aan jou de vordering uitbetalen die jij hebt geërfd bij het overlijden van je moeder. Hoe stel je de hoogte van dit bedrag vast? Welke stukken kun je opvragen?
- Wat zijn de rechten in de erfenis van je vader? Kun je een wilsrecht inroepen? Moet je een beroep doen op de legitieme? Wordt het testament wel goed uitgevoerd? Is het nodig om beneficiair te aanvaarden?
Ouders gescheiden, vader overlijdt als eerste
Als je vader gescheiden is en overlijdt zonder testament, dan zijn de kinderen automatisch erfgenaam op grond van de wet. De scheiding is pas rond op het moment dat de beschikking van de rechter is ingeschreven bij de gemeente. Tot dat moment gaat de erfenis op grond van de wet nog steeds naar de langstlevende. Ook als je vader de scheidingswens heeft uitgesproken en is verhuisd naar een ander adres.
Zelfs als de scheiding is ingeschreven, kunnen er over en weer nog rechten en plichten zijn. Denk bijvoorbeeld aan een huis dat nog niet is verdeeld. Of aan een schuld die nog niet is afbetaald. Ook kan er nog sprake zijn van een verzekering die uitkeert aan de langstlevende ex-partner. Wat ik meerdere keren heb meegemaakt, is dat de ex-partner nog steeds erfgenaam is op grond van een testament dat vóór het huwelijk is gemaakt. Een testament dat tijdens het huwelijk is gemaakt, vervalt automatisch op grond van de wet. En testament dat vóór het huwelijk is gemaakt, kan van kracht blijven.
Meestal willen ex-partners juist niet dat de ander van beiden wat erft. Het komt regelmatig voor dat iemand zijn aanstaande ex al tijdens de echtscheidingsprocedure onterft. In zo’n geval kan de ex-partner nog een beroep doen op de “andere wettelijke rechten”. Eén van die rechten is het vruchtgebruik van de tot de erfenis behorende woning.
Als je ook maar enige twijfel hebt over de verdeling van de erfenis na het overlijden van je vader, raadpleeg dan altijd een notaris. Het laatste wat je wilt, is beslissingen nemen op grond van verkeerde veronderstellingen.