De uitsluitingsclausule in je testament, welke van de 6 kies jij?

Je wilt toch niet dat een schoonkind er met jouw erfenis vandoor gaat bij een scheiding? Gelukkig kun je dit voorkomen door een uitsluitingsclausule op te nemen in je testament. Maar wist je dat er wel 6 verschillende opties zijn voor de uitsluitingsclausule? En dat elk van deze opties een ander doel heeft? In dit blog leg ik uit wat er mogelijk is, zodat je zelf de clausule kunt kiezen die bij jou past. Bekijk ook even de video met extra tips hieronder:

Meer filmpjes over het maken van een testament vind je op mijn YouTube kanaal.

Wat is de betekenis van een uitsluitingsclausule?

Is je kind vóór 2018 getrouwd of vóór 2018 een partnerschap aangegaan? Dan heeft je kind nog een ouderwetse, volledige gemeenschap van goederen. Jouw erfenis valt daar ook in tenzij er een uitsluitingsclausule in je testament staat. Het gevolg van deze clausule is dat je erfenis niet in de gemeenschap valt. Dankzij de uitsluitingsclausule heeft je schoonkind dus geen recht op jouw erfenis. Daarom wordt dit ook wel “het uitsluiten van de koude kant” genoemd.

1. De harde uitsluitingsclausule

Tot 1 januari 2018 stond ongeveer het volgende in de wet:

De gemeenschap van goederen omvat alle goederen van de echtgenoten, met uitzondering van geërfde goederen ten aanzien waarvan bij testament is bepaald dat zij buiten de gemeenschap van goederen vallen.

De harde uitsluitingsclausule sluit aan bij de tekst van de oude wet. Deze simpele variant is prima geschikt voor een kleine erfenis. We noemen deze optie “hard” omdat de clausule altijd geldt. Niet alleen bij een scheiding maar ook bij overlijden van je kind. Je kind kan de clausule niet omzeilen door huwelijkse voorwaarden of partnerschapsvoorwaarden te maken.

Laat je een grotere erfenis na of is je kind zelf ook vermogend? Dan is de volgende, tweede optie een veel betere keuze.

2. De zachte uitsluitingsclausule

Stel dat je zoon een groot bedrag van jou erft. Je zoon is getrouwd en hij heeft samen met zijn vrouw twee kinderen. Overlijdt je zoon na jou maar vóór zijn echtgenote? Dan zorgt de harde uitsluitingsclausule in jouw testament ervoor dat de erfenis van je zoon groter is dan nodig. Want zonder deze clausule was jouw erfenis in de gemeenschap van goederen gevallen. Je schoondochter had hierdoor recht gehad op de helft van jouw erfenis. En daardoor was de erfenis van je zoon kleiner geweest. Een grotere erfenis betekent meer erfbelasting. De harde uitsluitingsclausule leidt dus tot meer belasting. En dat is natuurlijk niet de bedoeling!

Voor dit probleem is de zachte uitsluitingsclausule bedacht. Als je kiest voor deze clausule, dan valt je erfenis bij een scheiding niet in de gemeenschap maar bij het overlijden wel. Het gevolg hiervan is dat de erfenis privé is bij een scheiding zonder dat de erfbelasting omhoog gaat bij overlijden. Om deze reden is de zachte uitsluitingsclausule bij een grotere erfenis de beste keuze.

3. De onvoorwaardelijke insluitingsclausule

Is je kind na 1 januari 2018 getrouwd of een partnerschap aangegaan zonder voorwaarden? Dan is er sprake van een beperkte gemeenschap van goederen. Je erfenis valt daar standaard niet meer in. Betekent dit dat het geen zin meer heeft om een clausule op te nemen in je testament? Nou, ik zou het wel doen. Want het is nog steeds mogelijk om in huwelijkse voorwaarden te kiezen voor een grote gemeenschap van goederen. En misschien zie jij dat niet zitten. Dan is het fijn als je testament vóór gaat en dat je erfenis bij een scheiding toch van je kind blijft.

Bij een beperkte gemeenschap van goederen heeft optie 1 dus geen zin omdat de wet het standaard al regelt. En optie 2 werkt niet. Want als de clausule in je testament vervalt bij overlijden van je kind, blijft de erfenis nog steeds privé op grond van de wet. Maar de wet staat wel een uitzondering toe. Zo kun je in je testament een onvoorwaardelijke insluitingsclausule opnemen. Met deze clausule heeft je schoonkind zowel bij een scheiding als bij overlijden recht op de helft van je erfenis. Hiervoor kun je kiezen wanneer je de erfenis zowel aan je kind als aan je schoonkind gunt, wat er ook gebeurt.

4. De voorwaardelijke insluitingsclausule

Laat je een grotere erfenis na en wil je daarom voor optie 2 kiezen? Maar werkt dit niet omdat je kind geen algehele maar een beperkte gemeenschap heeft? Ook daarvoor is een oplossing bedacht. Je kunt in dat geval een voorwaardelijke insluitingsclausule opnemen in je testament. Dit houdt in dat de erfenis bij een scheiding altijd privé is. Maar als je kind na jou overlijdt, valt je erfenis wel in de beperkte gemeenschap van goederen. Deze optie past dus bij iemand die een grotere erfenis nalaat aan een kind dat na 1 januari 2018 is getrouwd of een partnerschap is aangegaan.

De tekst van de nieuwe wet staat toe dat je deze variant opneemt in je testament:

5. De zachte tweetrapsmaking.

Deze vijfde optie voor de clausule past bij iemand die een zeer grote erfenis nalaat aan een jong kind. Stel dat je twee zoons hebt van 15 en 16 jaar die elk € 1.000.000 gaan erven. Daarover moeten ze het hoogste tarief van 20% erfbelasting betalen. Wanneer een zoon na jou overlijdt, vererft alles wat er over is nog een keer van de ene naar de andere zoon. Tussen broers loopt de erfbelasting op tot 40%. Dit betekent dat in totaal meer dan de helft van je vermogen naar de fiscus gaat!

Ook hiervoor is een oplossing bedacht. Met een speciale clausule kun je deze dubbele heffing voorkomen. De standaard clausule regelt alleen maar dat de erfenis bij je zoon blijft als hij gaat scheiden. Met een tweetrapsmaking bepaal je ook waar het restant van je erfenis heen gaat als je zoon overlijdt. Overlijdt je zoon zonder eigen testament, zonder partner en zonder kinderen? Dan staat in jouw testament dat het restant van je erfenis verplicht terug moet naar je andere zoon. Doordat jij bepaalt wat er gebeurt, is het tarief van 40% niet van toepassing. Want voor de erfbelasting erft de andere zoon dit bedrag alsnog van jou. In plaats van 40% geldt dus het 20% tarief. Ik noem deze clausule “zacht” omdat je het prima vindt als je zoon zelf een andere erfgenaam aanwijst in zijn eigen testament.

6. De harde tweetrapsmaking

De zesde en laatste optie is de harde variant van de tweetrapsmaking. Dit betekent dat je kind er niet van kan afwijken in een testament. Daarom neem je deze uitsluitingsclausule alleen maar op in je testament als je daar een hele goede reden voor hebt.

Het hebben van een familiebedrijf kan een goede reden zijn om te kiezen voor deze clausule. Stel dat je als vierde generatie eigenaar bent van een groot bedrijf. Je beide dochters zijn getrouwd maar er zijn nog geen kleinkinderen. En stel dat niemand een testament heeft gemaakt. Wanneer jij eerst overlijdt en daarna een dochter, dan is je schoonzoon opeens voor de helft eigenaar van de onderneming. Dat is ook het geval als je dochter huwelijkse voorwaarden heeft. Want ook met voorwaarden is je schoonzoon haar enige erfgenaam. Met een harde tweetrapsmaking in je testament gaat het bedrijf bij overlijden van je dochter niet naar je schoonzoon maar naar je andere dochter. Wat deze clausule “hard” maakt, is dat je dochter zelf geen andere erfgenaam mag kiezen voor het bedrijf.

Schenking met uitsluitingsclausule

Het uitsluiten van de koude kant is ook nodig wanneer je gaat schenken. Denk aan het geval dat je een kind wilt helpen met het kopen van een huis. De uitsluitingsclausule in je testament geldt niet voor een schenking die je bij leven doet. Zet daarom elke grote schenking op papier bij de notaris. Dan blijft dit bedrag wel privé bij een scheiding.

Vraag je notaris om advies

Ben je er na het lezen van dit blog nog niet uit welke uitsluitingsclausule het beste is voor jouw testament? Maak dan een afspraak met de notaris voor advies. Op deze site kun je een notaris bij jou in de buurt vinden.

Meer lezen?

• Hier lees je meer over de beperkte gemeenschap van goederen.
• Bekijk in deze tabel of je rijk genoeg bent voor een opvul legaat.
• Met dit testament kun je duizenden euro’s zorgkosten besparen!
• Op deze 6 sites maak je zelf een testament met uitsluitingsclausule.
• Dit staat er in een standaard testament voor een stel met kinderen.
• In deze tabel kun je zelf opzoeken of een twee-trap zin heeft voor jou.
• Dit is wat er kan gebeuren als je geen rente opneemt in je testament.
• Nog niks geregeld voor als je dement wordt? Check hier mijn Top 10 tips voor je Levenstestament.
• Met deze afspraak kan je kind de uitsluitingsclausule in je testament omzeilen of ongedaan maken (als dat mag van jou).

Veelgestelde vragen: