Testament opvragen? Zo werkt het en dit zijn je rechten

In dit blog leg ik uit hoe je er achter komt of iemand een testament heeft, waar je een testament kunt opvragen en wie recht heeft op een kopie.

Waar wordt een testament bewaard?

Voor het maken van een testament ben je aangewezen op de notaris. We hebben daar nog niet iets beters voor bedacht en ik denk dat dit ook niet gaat gebeuren. Want een onpartijdige deskundige is de beste garantie dat wat er vastgelegd wordt ook echt de wil is van de testateur. En dat is belangrijk. Want achteraf kunnen we niet meer vragen aan de overledene wat hij of zij had gewild.

Naast het goed vastleggen van iemands wil, is ook het bewaren daarvan een belangrijke zaak. Een testament wordt gemaakt op speciaal papier dat niet vergeelt of uit elkaar valt. De notaris bewaart het originele testament in de kluis van het kantoor. Op den duur is die kluis natuurlijk vol. Als een testament ouder is dan 20 jaar, dan mag de notaris het naar een overheidsarchief sturen. Dat archief heet DocDirekt.

In Nederland zijn ongeveer 770 notariskantoren. Als iemand overlijdt, kun je natuurlijk niet al die kantoren gaan bellen om te vragen of er een testament is en wat daar in staat. Gelukkig is daar iets voor bedacht.

Hoe kun je een testament opvragen?

Stel je hebt een kopie, een afschrift of een concept testament in je handen van een notaris die al lang met pensioen is. Veel mensen vragen zich af waar in dat geval het originele testament is gebleven. Als een notaris met pensioen gaat, neemt een opvolger het protocol met alle akten over. Je kunt de opvolger vinden in het Opvolgersarchief van de KNB. In dit archief kun je ook zoeken op standplaats. Dat is handig voor mensen die zeker weten dat ze in een bepaalde plaats een testament hebben gemaakt, maar niet weten bij welke notaris dat was.

Net als huisartsen, tandartsen en vele andere beroepen, plakt de notaris zijn eigen naam niet meer op de gevel van het pand. Dat kan het lastig maken om je notaris terug te vinden. Zo zijn er nog altijd kantoren die op hun website geen lijst van medewerkers hebben. Gelukkig kun je het huidige kantoor van elke notaris, toegevoegd notaris of kandidaat-notaris vinden in het Register Notariaat. Daarna kun je de adresgegevens van het kantoor vinden op deze pagina van de KNB.

Elke notaris en elke opvolger is dus binnen een paar minuten te vinden in de bovenstaande registers. Ook het opzoeken van het laatste testament is keurig geregeld. Elk testament wordt vermeld in het Centraal Testamentenregister. Het CTR bestaat al heel lang op papier maar is inmiddels gedigitaliseerd en sinds kort ook online te raadplegen. Dit betekent dat je nu zelf online informatie over het laatste testament kunt opvragen. Heb je te weinig gegevens van de overledene om de aanvraag te kunnen doen? Maak dan een afspraak met een notaris bij je in de buurt. Die kan je meestal verder helpen met de aanvraag.

Wie kan een kopie van het testament opvragen?

Bij het CTR is niet bekend wat er in het testament staat. Daarvoor moet je bij de notaris zijn die dat testament in zijn of haar protocol heeft. Een vaak gestelde vraag is wie een kopie van het testament mag opvragen. Je zou kunnen denken dat alleen de erfgenaam dit mag doen, maar dat is niet het geval. Er zijn meer mensen die een recht kunnen ontlenen aan een testament of belang hebben bij inzage. Denk aan iemand die recht heeft op een legaat. Of iemand die benoemd is tot executeur.

Je kunt ook recht hebben op een kopie terwijl je niet in het testament staat. Denk aan een schuldeiser van de overledene die er achter wil komen waar hij zijn vordering kan indienen. De normale route is dat de schuldeiser het Boedelregister inziet en daarna bij de notaris een afschrift van de verklaring van erfrecht opvraagt. Maar als zo’n verklaring er niet is, kun je dus ook het CTR inzien en daarna bij de notaris een kopie van het testament opvragen.

Een derde groep van personen die een testament mag opvragen, zijn onterfde bloedverwanten. Je denkt dan al snel aan een onterfd kind, maar ook een broer of zus kan het recht hebben om je testament in te zien. Heb je geen partner of kinderen en benoem je iemand anders tot erfgenaam? Dan heeft je broer of zus daardoor een “erfrechtelijke aanspraak verloren” en mag hij of zij na je overlijden een kopie van je testament opvragen.

Kan ik mijn eigen testament opvragen bij leven?

Je hebt altijd recht op een afschrift van een akte waarbij je zelf partij was. Het antwoord is dus ja, je kunt je eigen testament opvragen bij leven. Maar veel mensen zijn met dit antwoord niet voldoende geholpen. Want vaak weten ze niet meer bij welke notaris ze zijn geweest of zelfs niet eens in welke plaats dat was. Ik weet ook niet in welk restaurant ik 20 jaar geleden ben geweest en wat ik toen heb gegeten. Dus ik kan goed begrijpen dat een consument na verloop van tijd vergeet wat hij bij de notaris heeft geregeld. Gelukkig is het daarom nu ook mogelijk om het CTR bij leven in te zien. Elke notaris kan dit voor je doen.

Ook een bewindvoerder of curator kan onder voorwaarden het CTR inzien. Denk bijvoorbeeld aan het geval dat iemand niet meer wilsbekwaam is en een bewind wordt ingesteld. Als bewindvoerder zit je dan met het dilemma dat de woning leeg moet omdat iemand naar het verpleeghuis gaat. Kun je in dat geval de spullen meegeven aan de familie? Of krijg je daar later problemen mee als je cliënt een testament blijkt te hebben waar iemand anders in staat? Voor een curator of bewindvoerder kan het een enorme geruststelling zijn om te weten dat er geen testament is. In dat geval weet je dat de familie erft op grond van de wet, en kun je daar ook naar handelen.

Wat zijn de kosten voor het opvragen van een testament?

Alle registers die ik hierboven heb genoemd, kun je gratis inzien. Maar je kunt daarna nog wel tegen kosten aanlopen bij het opvragen van het testament bij de notaris. De meeste notarissen vragen tussen de € 50 en € 75 voor een afschrift. Maar dan hebben we het over de situatie waarbij de notaris niks hoeft uit te zoeken en het testament nog in de kluis ligt. Wanneer het testament al bij DocDirekt ligt, komen er extra leges bij op. En het kan zijn dat de notaris moet uitzoeken of je wel recht hebt op een kopie. Want misschien sta je niet in het testament en moet de notaris beoordelen of je op een andere grond recht hebt op inzage. Ook deze tijd zal de notaris aan je door berekenen.

Meer lezen?

• Met deze clausule blijft de inhoud van je testament een week langer geheim.
• Is je testament niet meer actueel? Zo kom je er van af.
• Ben je onterfd? Check dan dit stappenplan met een overzicht van je rechten.
• Overlijdensakte nodig? Op deze site staat hoe je die kunt aanvragen.

Veelgestelde vragen: