Het nieuwe erfrecht is er al sinds 2003. Toch wordt het door notarissen nog steeds het nieuwe erfrecht genoemd. Op zich is dat wel te begrijpen. Want over de nieuwe wet is meer dan een halve eeuw nagedacht. De invoering had grote gevolgen voor het notariaat. Alle modellen werden anders en iedereen moest op cursus. In dit blog ga ik in op een belangrijk onderwerp in het nieuwe wettelijke erfrecht: rente en de erfenis. Want de clausule daarover in je testament heeft grote gevolgen voor je erfgenamen.
Weet je nog niet wat een renteclausule is? Bekijk dan eerst even de video hieronder:
Inflatie en wettelijke rente
Het nieuwe erfrecht kende dus een lange aanloop. Daardoor gaan de wettelijke regels voor rente nog uit van de inflatie in de jaren ’80. Die was toen zo hoog dat een rente van meer dan 10% nodig was om de inflatie weer omlaag te brengen.
We leven nu in een andere tijd. De overheid probeert met een extreem lage rente de inflatie juist te verhogen. En dat beleid lijkt te werken. Want de gemiddelde huizenprijs steeg tussen 2013 en 2019 met 35%.
Bij veel mensen bestaat het grootste deel van de erfenis uit de waarde van het koophuis. En die waarde stijgt dus hard terwijl de rente laag blijft. Dit betekent dat de rente niet meer gelijk op gaat met de inflatie.
Het erfrecht gaat er van uit dat de wettelijke rente meestal 6% is, maar dat deze hoger wordt als de inflatie oploopt. Die stelling klopt dus niet meer. Want de wettelijke rente is al heel lang 2%. In de praktijk kan dit grote gevolgen hebben voor de erfenis. Dat blijkt wel uit het volgende voorbeeld.
Het voorbeeld van Dennis en Monique
Dennis en Monique zijn in 1997 getrouwd op huwelijkse voorwaarden. Samen hebben ze geen kinderen. Maar beiden hebben wel één kind uit een eerdere relatie. Dennis heeft uit zijn eerste huwelijk een dochter, Yvette. Monique heeft ook een dochter, Francien. Monique had al een huis vrij van hypotheek voordat ze Dennis leerde kennen.
In 2003 overlijdt Monique plotseling zonder testament. Daardoor zijn haar dochter Francien en haar echtgenoot Dennis samen erfgenaam. Ieder is erfgenaam voor 50% van de erfenis. Dennis erft op grond van de wet de woning die op dat moment € 200.000 waard is. Francien erft in ruil daarvoor een vordering van € 100.000. Ik noem dit ook wel een “tegoedbon”. Dennis houdt een schuld aan Francien van € 100.000. Zij mag dit bedrag pas opeisen als Dennis overlijdt.
Als Dennis in 2019 overlijdt, erft zijn dochter Yvette de woning. Deze heeft nu een waarde van € 300.000. Aan Francien moet zij nog € 100.000 betalen. Yvette houdt € 200.000 over. Zij erft dus twee keer zo veel als Francien. De stijging van de waarde gaat aan Francien voorbij. Zij erft maar één/derde van de waarde van het huis van haar moeder Monique.
Krijg je rente over het kindsdeel in de erfenis?
Francien krijgt haar kindsdeel dus in de vorm van een “tegoedbon”. Dit is een schuld van Dennis als langstlevende aan zijn stiefdochter Francien. Je hebt alleen recht op rente over het kindsdeel in de erfenis als de wettelijke rente hoger is dan 6%. De vordering wordt in dat geval verhoogd met het meerdere. Dus als de wettelijke rente naar 7% gaat, mag je elk jaar 1% bijtellen. Na de invoering van het nieuwe erfrecht in 2003 is deze rente nooit hoger geweest dan 6%.
Er is dus nog nooit rente bijgeteld op een erfenis op grond van de wettelijke rente. Hierdoor krijgt Francien geen cent rente wanneer Dennis overlijdt. Maar tussen 2003 en 2019 is de huizenprijs wel met 50% gestegen. Het erfdeel van Francien is daardoor elk jaar 3% in koopkracht gedaald. Dit is vast niet wat haar moeder had gewild. Monique had hier wat aan kunnen doen door een testament te maken.
Is een renteclausule in je testament de oplossing?
Was dit probleem er niet geweest als Monique een testament had met daarin een renteclausule? In dat geval had Francien naast het kindsdeel in de erfenis ook recht gehad op een rente. Maar niemand weet precies wat de wettelijke rente, de inflatie en de huizenprijzen gaan doen in de toekomst. De perfecte renteclausule voor je testament bestaat dus niet.
Maak je een testament voor je partner en heb je een kind uit een eerdere relatie? Bekijk dan de video bovenaan deze pagina waarin ik een uitleg geef over de 4 opties voor een renteclausule in je testament.
Zorg ervoor dat je precies snapt hoe het in jouw testament staat voordat je een handtekening zet bij de notaris. Want de rente die je kiest, heeft een groter effect dan je misschien denkt. Kijk maar eens in de tabel hieronder. Als je kiest voor de wettelijke rente van 2% dan duurt het 36 jaar voordat de vordering van je kind verdubbelt. Met een rente van 6% is dat al na 12 jaar het geval.
| percentage samengestelde rente: | na zoveel jaar is het kindsdeel door de rente verdubbeld: |
|---|---|
| 1% | 70 jaar |
| 2% | 36 jaar |
| 3% | 24 jaar |
| 4% | 18 jaar |
| 5% | 15 jaar |
| 6% | 12 jaar |
Meer lezen?
- Dit staat er in een standaard testament voor een stel.
- Met een rente in je testament kun je ook zorgkosten besparen!
- Ook na je overlijden kunnen de erfgenamen nog een rente afspreken.
- Met deze clausules voorkom je dat de erfenis naar je stiefkind gaat.
Krijg je rente over het kindsdeel in de erfenis?
Je hebt alleen recht op rente over het kindsdeel in de erfenis als de wettelijke rente hoger is dan 6%. Je vordering als kind wordt in dat geval verhoogd met het meerdere. Na de invoering van het nieuwe erfrecht in 2003 is de rente nooit boven de 6% geweest. Op grond van de wet is er dus nog nooit een rente bijgeteld. In dezelfde periode is de huizenprijs wel hard gestegen.
Wat is een renteclausule in je testament?
In de wet staat een standaard clausule voor de rente:
Artikel 4:13 lid 4 Burgerlijk Wetboek:
“De in lid 3 bedoelde geldsom wordt, tenzij de erflater, dan wel de echtgenoot en het kind tezamen, anders hebben bepaald, vermeerderd met een percentage dat overeenkomt met dat van de wettelijke rente, voor zover dit percentage hoger is dan zes, berekend per jaar vanaf de dag waarop de nalatenschap is opengevallen, bij welke berekening telkens uitsluitend de hoofdsom in aanmerking wordt genomen.”
Deze standaard regeling is niet verplicht. Je kunt hier in een testament van afwijken met een renteclausule. Daar kan bijvoorbeeld in staan dat er altijd 6% rente wordt bijgeteld, ook als de wettelijke rente lager is.
Krijg je ook rente over je legitieme portie?
Als de erfenis niet naar de partner van je overleden ouder gaat, heb je recht op betaling na 6 maanden. Tot dat moment krijg je geen rente. Heb je op tijd om betaling gevraagd maar gebeurt dat te laat? Dan moet er na die 6 maanden 2% rente op jaarbasis worden bijgeteld. Dat is het huidige percentage van de wettelijke rente.
Artikel 4:81 lid 1 Burgerlijk Wetboek:
“De vordering is niet opeisbaar voordat zes maanden zijn verstreken na het overlijden van de erflater.”
Gaat de erfenis wel naar de partner van je overleden ouder, dan heb je meestal pas recht op betaling als de partner overlijdt. In dat geval kan het zo zijn dat er in de tussentijd een rente wordt bijgeteld. Dat is het geval als de wettelijke rente hoger is dan 6%.
Artikel 4:82 Burgerlijk Wetboek:
“Een erflater kan aan een uiterste wilsbeschikking ten behoeve van zijn niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot de voorwaarde verbinden dat de vordering van een legitimaris, voor zover deze ten laste zou komen van de echtgenoot, eerst opeisbaar is na diens overlijden. Een voorwaarde als bedoeld in de vorige zin kan op overeenkomstige wijze worden verbonden aan een making ten behoeve van een andere levensgezel, indien deze met de erflater een gemeenschappelijke huishouding voert en een notarieel verleden samenlevingsovereenkomst is aangegaan.”
Artikel 4:84 Burgerlijk Wetboek:
“De vorderingen worden verhoogd met een percentage dat overeenkomt met dat van de wettelijke rente, voor zover dit percentage hoger is dan zes, berekend per jaar vanaf de dag waarop aanspraak op de legitieme portie is gemaakt, bij welke berekening telkens uitsluitend de hoofdsom in aanmerking wordt genomen.”