Opvullegaat of Afvullegaat. Welke is het beste in 2023?

Je moet er toch niet aan denken dat je partner in de problemen komt door de erfbelasting? Stellen willen elkaar bij overlijden goed verzorgd achter laten. Belasting betalen, dat past daar niet bij. Gelukkig kun je dit voorkomen door een opvullegaat of een afvullegaat op te nemen in je testament. Dit zijn clausules waarmee je de erfbelasting kunt uitstellen of verlagen. In dit blog leg ik uit hoe deze clausules werken. En ik heb twee tabellen gemaakt waarin je zelf kunt opzoeken of een opvullegaat of afvullegaat bij je past.

Wil je meteen aan de slag met je eigen cijfers? Doe dan mee met de berekening in de video hieronder:

Wat gebeurt er als je geen testament hebt?

Ik ga er van uit dat jullie een echtpaar zijn dat zich afvraagt of het zin heeft om een testament te maken. Laten we dus eerst eens kijken wat er gebeurt als je geen testament hebt. Want de wet regelt het misschien wel beter dan je denkt.

John en Anna zijn beiden 60 jaar. Ze zijn gehuwd in gemeenschap van goederen en hebben samen twee kinderen. Hun koophuis heeft een WOZ waarde van € 575.000 en er zit nog een hypotheek op van € 100.000. Daarnaast hebben ze € 125.000 aan spaargeld en beleggingen. Voor de erfbelasting hebben John en Anna in totaal dus € 600.000 aan vermogen.

Stel dat Anna als eerste overlijdt zonder testament. Op grond van de wet gaat de hele erfenis dan naar John. In ruil daarvoor erven de kinderen een “tegoedbon”. Dit is een schuld van John aan de kinderen. De kinderen erven dus een vordering, die ze nog niet mogen opeisen. Dit is een mooie langstlevende regeling die sinds 2003 standaard in de wet staat als je getrouwd bent en geen testament hebt.

Zou het zin hebben om in deze situatie toch een testament te maken en daarin een opvullegaat op te nemen? Om een antwoord te kunnen geven op die vraag, moeten we eerst weten hoeveel erfbelasting John betaalt als Anna geen testament heeft.

Hoeveel erfbelasting betaal je zonder testament?

Hierboven heb je gelezen dat de kinderen dus een vordering erven. Maar hoe groot is dat bedrag? Het totale vermogen is € 600.000. De helft daarvan is de erfenis. Want de andere helft was al van John. De erfenis is dus € 300.000. Anna laat drie erfgenamen achter die elk een erfdeel hebben van € 100.000. John erft dus € 300.000 en houdt in ruil daarvoor een schuld van € 200.000 aan de beide kinderen. Elk kind erft een vordering van € 100.000. In het plaatje hieronder zie je hoe dat werkt:

John betaalt over zijn eigen erfdeel geen belasting omdat hij een grote vrijstelling heeft. Maar het erfdeel van de kinderen zit wel boven de vrijstelling. Omdat de kinderen hun erfdeel nog niet krijgen, moet John deze belasting voorschieten.

Betaal je in dit geval belasting over die hele € 100.000? Nee, dat is niet het geval. Want de kinderen krijgen hun deel pas als John overlijdt. En een euro die je pas over 10 of 20 jaar krijgt, die is op dit moment geen euro waard. Je mag hier van de belastingdienst dus een percentage van af halen. En daarna gaat er nog een vrijstelling vanaf voordat je de erfbelasting berekent. Als Anna overlijdt in 2023 betaalt John over de erfdelen van de kinderen maar € 3.416 belasting. Nog steeds een flink bedrag, maar gezien zijn spaargeld totaal geen probleem.

Wil je precies weten hoe het zit met die erfbelasting? Bekijk dan de video hierboven. Je kunt gelijk meedoen met je eigen cijfers.

Maar wat nou als John geen spaargeld heeft en het huis € 600.000 waard is zonder hypotheek? In dat geval is de erfbelasting wel een probleem. Ook al valt het bedrag mee ten opzichte van het vermogen, John heeft het geld gewoon niet. Dit probleem had Anna kunnen voorkomen door een opvullegaat op te nemen in haar testament.

Wat is een opvullegaat?

Een opvullegaat is een clausule die je als echtpaar kunt opnemen in je testament. Daarmee stel je de erfbelasting uit van het eerste overlijden naar het tweede overlijden.

Het opvullegaat werkt als volgt. De langstlevende en de kinderen zijn nog steeds samen erfgenaam voor gelijke delen. Ook krijgt de langstlevende de hele erfenis en erven de kinderen een “tegoedbon”. De basis is dus niet anders dan de standaard regeling die in de wet staat. Het enige verschil is dat de langstlevende bovenop het erfdeel ook nog een legaat krijgt. Je vult daarmee de vrijstelling van de langstlevende op. Daarom heet het een opvullegaat.

Dit legaat heeft tot gevolg dat de erfdelen omlaag gaan. En daardoor erven de kinderen een kleinere vordering. In het plaatje hieronder zie je hoe dat werkt:

Door het opvullegaat erven de kinderen dus geen € 100.000 maar € 50.000. Ook voor dit bedrag geldt dat er nog een percentage van af gaat voordat je de belasting berekent. De fiscale waarde is daardoor lager dan de vrijstelling. Overlijdt Anna in 2023 en heeft zij een testament met een opvullegaat? Dan is de totale belasting over haar erfenis € 0.

Nu zou je kunnen denken dat iedereen zo’n testament moet maken. Want minder belasting betalen, dat is toch altijd beter? Nou, dat klopt niet helemaal. Want een opvullegaat heeft ook een paar nadelen.

Wat is het nadeel van een opvullegaat?

Het opvullegaat heeft een paar duidelijke minpunten, waardoor het niet bij iedereen past.

1. De meeste mensen hebben veel minder vermogen dan John en Anna. Vaak betalen stellen ook zonder testament helemaal geen erfbelasting. In dat geval is het zonde van je geld om naar de notaris te gaan voor een speciaal testament.
2. Gaat de langstlevende later naar een verpleeghuis? Dan wil je graag zo snel mogelijk van je vermogen af. Want anders mag je het allemaal opeten. Op zo’n moment komt het je niet goed uit dat de schuld aan de kinderen lager is. Want daardoor kun je veel minder geld uitkeren aan de kinderen.
3. Op het moment dat de langstlevende overlijdt, betaal je meer erfbelasting. Want de tweede erfenis is dankzij het opvullegaat een stuk groter dan de eerste erfenis. Het kan zelfs zijn dat je in totaal meer belasting betaalt dan wanneer je geen testament had gemaakt.

Ik raad stellen die goed bij kas zitten daarom af om standaard te kiezen voor een opvullegaat. Heb je veel spaargeld en is de erfbelasting maar een paar duizend euro? Begin er dan niet aan want het gaat meer kosten dan het oplevert. Maar heb je een huis met veel overwaarde en weinig geld op de bank? Dan is het opvullegaat echt een uitkomst en juist wel aan te raden.

Wanneer heeft een opvullegaat zin?

Het heeft alleen zin om een opvullegaat in je testament te zetten als de waarde van de erfdelen van de kinderen groter is dan de vrijstelling. Want als je geen belasting betaalt, valt er ook niks uit te stellen. Ik heb daarom een handige tabel gemaakt waarin je dit zelf kunt opzoeken. Het hangt af van hoeveel kinderen je hebt, hoe oud je bent en hoe groot je vermogen is.

Is je gemeenschap van goederen minder waard dan het bedrag in de tabel hieronder? Dan betaal je bij het eerste overlijden geen erfbelasting en heeft een opvullegaat dus geen zin. Is de waarde van je vermogen hoger dan het bedrag in de tabel hieronder? Dan betaal je wel erfbelasting en kan het slim zijn om een opvullegaat op te nemen in je testament.

De meeste stellen hebben minder vermogen dan John en Anna, Maar er zijn ook stellen die veel meer hebben. Hoe zit het als je een paar miljoen aan vermogen hebt? In dat geval valt er niks op te vullen omdat je ook zonder testament de vrijstelling van de langstlevende al helemaal gebruikt. In dat geval kun je nog wel wat hebben aan een afvullegaat.

Wat is een afvullegaat?

Het verschil tussen een opvullegaat en een afvullegaat is dat de laatste nog een stapje verder gaat. Heb je de vrijstellingen voor de erfbelasting helemaal opgevuld? Dan heeft elke erfgenaam daarboven twee schijven van 10% en 20% erfbelasting. Je wilt niet dat één van de erfgenamen 20% betaalt terwijl een andere erfgenaam nog ruimte heeft in de 10% schijf. Het afvullegaat zorgt er voor dat je alle schijven optimaal afvult. Daarom heet het een afvullegaat.

Voorbeeld afvullegaat

Stel je voor dat Anna en John de loterij winnen en samen een vermogen hebben van 2 miljoen euro. Wanneer Anna overlijdt, laat zij de helft van dit vermogen na. Haar erfenis is dus 1 miljoen euro. In 2023 gelden voor John en de kinderen de volgende vrijstellingen en tarieven in de erfbelasting:

Stel dat Anna de hele erfenis aan John nalaat en dat de kinderen alleen de vrijstelling erven. Dan betaalt John over een deel van die miljoen euro 20% erfbelasting. Dat is jammer want de kinderen hebben nog ruimte in de 10% schijf. Elke euro die je daar in stopt, scheelt dus 10 cent belasting. Een ideale verdeling is dat John de hele erfenis krijgt, maar dat hij in ruil daarvoor aan ieder kind een schuld houdt met een waarde van € 161.560. Deze schuld is voor John aftrekbaar, waardoor hij niet meer in de 20% schijf zit.

Nu wil je natuurlijk weten vanaf welk vermogen een afvullegaat zin heeft. Dat is lastiger om te bepalen dan bij een opvullegaat. Maar ik doe wel een poging.

Wanneer heeft een afvullegaat zin?

Als vuistregel kun je aanhouden dat een afvullegaat zin heeft als de gemeenschap van goederen twee keer zo groot is als de vrijstelling van de langstlevende. En dat sommetje is lastiger dan je denkt. Want de hoogte van de vrijstelling verschilt per echtpaar en soms zelfs per echtgenoot. Dit komt omdat de vrijstelling omlaag gaat als je een nabestaandenpensioen erft. En hoe groter het pensioen, des te lager is je vrijstelling.

Stel dat John kostwinner is en dat hij de enige is met een pensioen. In dat geval heeft hij de volledige vrijstelling als Anna overlijdt. Want John erft van Anna geen pensioen. Maar andersom werkt het niet zo. Wanneer John als eerste overlijdt, erft Anna zijn pensioen. De waarde daarvan gaat van haar vrijstelling af.

In de tabel hieronder kun je zien hoe dat ongeveer werkt. Zoek daarin je eigen leeftijd en het nabestaandenpensioen op. Is je gemeenschap van goederen meer waard dan het bedrag in de tabel? Dan kan het slim zijn om een afvullegaat op te nemen in je testament. Is het bedrag lager? Dan heeft een afvullegaat geen zin.

Meer lezen?

Wil je meer weten over hoe het zit met dat pensioen verhaal? Of wil je precies uitrekenen hoe groot jouw vrijstelling is? Lees dan ook het tweede blog in de lijst hieronder.

Is je vermogen te laag voor een opvullegaat of afvullegaat? Dan heeft het nog steeds zin om een slim testament te maken, maar dan gericht op het besparen van zorgkosten. Daarover kun je meer lezen in het eerste blog in de lijst hieronder.

Is je vermogen veel groter dan de bedragen hierboven? Maak dan meteen een afspraak met de notaris om over Estate Planning te praten.

• Met dit testament kun je duizenden euro’s zorgkosten besparen!
• Lees hier waarom mensen met een goed pensioen meer erfbelasting betalen.
• Heb je nog geen levenstestament gemaakt? Bekijk hier dan mijn Top 10 Tips.
• In deze tabel kun je zelf opzoeken of een tweetrapstestament bij je past.
• In dit blog leg ik uit of het zin heeft om je huwelijkse voorwaarden op te ruimen.
• Dit staat er in een standaard testament voor een echtpaar.
• Dit kan er mis gaan als je niet nadenkt over een rente in je testament.
• Lees hier waarom een gratis lezing bezoeken zonde van je tijd is.
• Op deze site kun je een notaris vinden die verstand heeft van Estate Planning.
• Of lees hier wat een estate planner nog meer voor je kan doen.

Veelgestelde vragen: