Het berekenen van de legitieme portie kan erg lastig zijn en tot grote conflicten leiden. Menig advocaat verdient er een goede boterham mee. In dit blog leg ik aan de hand van vier voorbeelden uit hoe je zelf het kindsdeel of de legitieme portie kunt berekenen.
Om je verder op weg te helpen, heb ik ook een serie van 7 video’s gemaakt over de legitieme. Je vindt ze allemaal op mijn YouTube kanaal. In aflevering 3 hieronder leg ik uit hoe de berekening werkt.
Voorbeeld 1: onterfd bij het overlijden van de eerste ouder
Een echtpaar bestaat uit twee mensen. Wanneer beide ouders een kind onterven, dan heb je het dus over twee erfenissen en twee legitieme porties. In dit voorbeeld overlijdt de eerste van beide ouders en is één van beide kinderen onterfd.
Arie en Bianca zijn gehuwd in gemeenschap van goederen en hebben twee dochters, Charlotte en Denise. Het totale vermogen is € 300.000. Denise is onterfd en Arie overlijdt als eerste. De erfenis van Arie is de helft van de gemeenschap van goederen, dus € 150.000. Zonder testament had Arie op grond van de wet drie erfgenamen, zijn vrouw en beide dochters. Zij hadden ieder recht op een derde, dus € 50.000,–. De hele erfenis gaat op grond van de wet naar Bianca als langstlevende. Charlotte en Denise erven in ruil daarvoor ieder een vordering op Bianca van € 50.000. Dit is dus de situatie zonder testament.
Maar in dit geval is er wel een testament en is Denise onterfd. De legitieme portie berekenen, dat doe je door het normale erfdeel te halveren. Doet Denise als onterfd kind een beroep op haar legitieme portie? Dan krijgt zij dus een vordering op Bianca van € 25.000. Dit is de helft van haar normale vordering van € 50.000. Dit bedrag is pas opeisbaar wanneer Bianca overlijdt, failliet gaat of in de schuldsanering belandt.
Voorbeeld 2: onterfd bij het overlijden van de tweede ouder
In dit tweede voorbeeld kijken we naar de situatie dat een kind is onterfd door de langstlevende. De eerste van beide ouders is overleden zonder testament. Daarna overlijdt de tweede ouder en die heeft dus één van beide kinderen onterfd.
Esther en Frits zijn gehuwd in gemeenschap van goederen en hebben twee zonen, Gerard en Harry. Het totale vermogen is € 150.000. Esther overlijdt als eerste en heeft geen testament. Frits overlijdt als laatste en heeft wel een testament, waarbij Harry is onterfd.
De nalatenschap van Esther is de helft van de gemeenschap van goederen, dus € 75.000. Zij heeft drie erfgenamen die ieder recht hebben op € 25.000. De hele erfenis gaat op grond van de wet naar Frits. Gerard en Harry krijgen in ruil daarvoor ieder een vordering op Frits van € 25.000. Harry heeft pas na het overlijden van zijn vader Frits recht op betaling van dit bedrag. We hebben het hier dus niet over de legitieme van Harry maar over zijn normale erfdeel in de erfenis van zijn moeder.
De nalatenschap van Frits is € 100.000. De erfenis bestaat uit € 150.000 aan vermogen en 50.000 aan schulden. Want Gerard en Harry hebben ieder nog een vordering op Frits van € 25.000. Zonder testament erven Gerard en Harry ieder € 50.000 van hun vader. Maar in dit geval is Harry dus onterfd. Zijn legitieme portie is de helft van het normale erfdeel, dus € 25.000. Harry heeft dus recht op € 25.000 uit de eerste erfenis en € 25.000 uit de tweede erfenis. De rest is voor Gerard.
Voorbeeld 3: er is een schenking gedaan aan het kind dat erfgenaam is
Van een kale kip kun je niet plukken. Dus je zou alles bij leven weg kunnen geven en niks nalaten. Dan is het normale erfdeel nul en de legitieme dus ook nul. Toch? Nee, zo werkt het niet. Voor de legitieme gaan we uit van het normale erfdeel als er geen testament was en er geen schenkingen waren gedaan. In dit derde voorbeeld kijken we naar de situatie waarin het kind dat erfgenaam is ook een schenking heeft gehad.
Kees is gescheiden in 1980. Daarna heeft hij zijn zonen Richard en Roelof nooit meer gezien. Ook zijn tweede huwelijk eindigt in 1995 met een scheiding. Uit dat huwelijk is Eva geboren. Kees heeft in 2010 een testament gemaakt en daarin Eva tot zijn enige erfgenaam benoemd. In 2015 heeft Kees aan Eva € 100.000 geschonken. In 2019 overlijdt Kees met een vermogen van € 200.000.
Wanneer Kees geen schenking aan Eva had gedaan, was zijn erfenis € 300.000 geweest. En zonder testament hadden de drie kinderen daarvan ieder € 100.000 geërfd. Het minimale kindsdeel bedraagt de helft hiervan dus € 50.000. Richard en Roelof hebben ieder recht op € 50.000. De rest is voor Eva. Voor het berekenen van de legitieme portie moet je de schenkingen aan de kinderen dus bij de erfenis optellen.
Voorbeeld 4: er is een schenking gedaan aan het onterfde kind
Andersom kan natuurlijk ook. In dit vierde voorbeeld kijken we naar het geval dat het onterfde kind een schenking heeft gehad. Vaak heeft het onterfde kind geen schenking gehad maar geld geleend. Die lening is nooit terug betaald en daarom is het kind onterfd. Maak niet de fout om te denken dat je een verjaarde schuld mee mag tellen als een schenking. We hebben het hier dus over een echte gift. Die moet je eerst optellen bij de erfenis en daarna van de legitieme afhalen.
Elizabeth is nooit getrouwd geweest en heeft twee zonen, Eddy en Frank. In 2010 krijgt Eddy een schenking van € 25.000. Daarna raakt de verhouding zo verstoord dat Elizabeth bij de notaris een testament maakt. Eddy is daarin onterfd en Frank is tot enige erfgenaam benoemd.
Elizabeth overlijdt in 2019 en laat € 75.000 na. Wanneer zij geen schenking had gedaan, was haar vermogen € 100.000 geweest. Zonder testament hadden beide zonen € 50.000 geërfd. De legitieme portie van Eddy is de helft hiervan, dus € 25.000. Maar Eddy heeft al € 25.000 gekregen. Deze schenking wordt er bij het berekenen van de legitieme portie weer vanaf gehaald. De legitieme portie van Eddy is dus € 0. De hele erfenis van € 75.000 gaat naar Frank.
Hoe groot is de legitieme portie?
De legitieme portie is dus de helft van het normale erfdeel. De hoogte van het normale erfdeel hangt af van het aantal erfgenamen zonder testament. Je kijkt daarbij niet alleen naar het aantal kinderen. Want een echtgenoot of geregistreerd partner is op grond van de wet ook erfgenaam. Een partner met wie je ongehuwd samenwoont, is zonder testament geen erfgenaam. Die tel je dus niet mee. Is een kind vóór zijn ouder overleden en had dat kind zelf kinderen? Dan tel je die kleinkinderen samen als één kind voor de berekening van de legitieme.
| Wie laat je achter? | Hoe groot is de legitieme portie per kind? |
|---|---|
| 1 kind en geen partner | 50% (de helft van de erfenis) |
| 2 kinderen en geen partner | 25% (een kwart van de erfenis) |
| 3 kinderen en geen partner | 16,67% (een zesde van de erfenis) |
| 1 kind en een echtgenote of geregistreerd partner | 25% (een kwart van de erfenis) |
| 2 kinderen en een echtgenote of geregistreerd partner | 16,67% (een zesde van de erfenis) |
| 3 kinderen en een echtgenote of geregistreerd partner | 12,5% (een achtste van de erfenis) |
| 1 kind en een partner met wie je ongehuwd samen woont | 50% (de helft van de erfenis) |
| 2 kinderen en een partner met wie je ongehuwd samen woont | 25% (een kwart van de erfenis) |
| 3 kinderen en een partner met wie je ongehuwd samen woont | 16,67% (een zesde van de erfenis) |
Meer lezen over de legitieme portie?
- Dit zijn de stappen die je als kind moet zetten bij onterving.
- Deze brief kun je gebruiken om als kind je deel op te eisen.
- Hier moet je op letten bij onterving als er een koophuis is.
- In dit blog lees je hoe je als ouders een kind onterft.
- Lees ook deze 10 tips over hoe je als ouder er voor zorgt dat je kind zo min mogelijk krijgt.
- Dit is waar een kleinkind minimaal recht op heeft.
- Zo zit het met de belasting over je kindsdeel.
- Hier lees je wanneer je het testament mag inzien.
- Hulp nodig van een notaris? Op deze site kun je een notaris bij jou in de buurt vinden.
Veelgestelde vragen:
Hoe moet je de legitieme portie berekenen?
De legitieme portie is de helft van het normale erfdeel dat je had gekregen als je niet was onterfd.
In dit blog leg ik met 4 voorbeelden uit hoe je zelf de legitieme portie kunt berekenen.
De artikelen 4:63 en 4:64 van het Burgerlijk Wetboek zeggen er het volgende over:
“De legitieme portie van een legitimaris is het gedeelte van de waarde van het vermogen van de erflater, waarop de legitimaris in weerwil van giften en uiterste wilsbeschikkingen van de erflater aanspraak kan maken.” “De legitieme portie van een kind van de erflater bedraagt de helft van de waarde waarover de legitieme porties worden berekend, gedeeld door het aantal in artikel 10 lid 1 onder a genoemde, door de erflater achtergelaten personen.”
Heeft een schenking invloed op de legitieme portie?
Ja, een schenking aan jou of aan een ander kind moet worden bijgeteld bij het berekenen van de legitieme portie.
Check daarom mijn blog met een voorbeeld van beide situaties: een schenking aan het onterfde kind en een schenking aan een ander kind.
Welke waarde heeft een huis voor het kindsdeel?
De waarde van het huis staat stevig in de top 3 als het gaat om problemen bij het bepalen van het kindsdeel.
In dit blog ontdek je waar je op moet letten bij onterving als er een koophuis is.
Hoe zorg je er als kind voor dat je krijgt waar je recht op hebt?
Als kind moet je er voor zorgen dat je op tijd een beroep doet op je rechten en daarbij de juiste stappen zet.
In dit blog leg ik uit wat je rechten zijn en hoe je krijgt waar je recht op hebt.
Bekijk ook de modelbrief die je kunt gebruiken als je bent onterfd.