Met een kleinkindlegaat kun je tot € 9.167 belasting besparen

Je kleinkind is misschien wel de beste bestemming voor je erfenis. En je bespaart er een hoop erfbelasting mee, ook als je geen miljoenen op de bank hebt. In dit blog ontdek je hoe een kleinkindlegaat werkt en waar je op moet letten als je een legaat voor je kleinkind wilt opnemen in je testament.

Ben jij bezig met je testament en wil je weten wat de mogelijkheden zijn voor een kleinkindlegaat? Bekijk dan ook de video hieronder met uitleg over alle opties:

Wat is een kleinkindlegaat?

Een legaat is een clausule in je testament waarmee je aan iemand een specifieke zaak of een geldbedrag nalaat. Iemand die een legaat krijgt, is geen erfgenaam. Dit betekent dat diegene geen schulden erft en niet verantwoordelijk is voor de afwikkeling van je erfenis. Een kleinkindlegaat houdt normaal gezien in dat het kleinkind een vast geldbedrag erft. Bijvoorbeeld € 10.000 of een bedrag ter grootte van de vrijstelling voor de erfbelasting. De vrijstelling wordt elk jaar een beetje verhoogd. Door hier naar te verwijzen in je testament, gaat het legaat elk jaar een stukje omhoog.

Grootouders kunnen kiezen tussen een enkel of dubbel legaat voor de kleinkinderen. Ook als je in gemeenschap van goederen bent getrouwd, is er sprake van twee erfenissen en hebben beide echtgenoten een eigen testament. Bij een enkel legaat staat in het testament dat elk kleinkind een bedrag erft uit de erfenis van de grootouder die het laatste overlijdt. Bij een dubbel legaat staat in het testament dat elk kleinkind uit beide erfenissen een bedrag erft. Het is gebruikelijk om te bepalen dat het bedrag uit de eerste erfenis pas opeisbaar is nadat de laatste van beide grootouders overlijdt.

Hoeveel kost een kleinkindlegaat?

Voor een kleinkindlegaat heb je een testament nodig. Een testament is een persoonlijk document. Als echtpaar heb je er dus twee nodig.

Eén testament kost tussen € 255 en € 1136 en het tarief voor twee testamenten ligt tussen € 481 en € 1310 (bron: de goedkoopste notaris). Gezien het grote verschil is het verstandig om een paar offertes op te vragen voordat je een notaris kiest. Dit kan op de pagina’s Testament 1 Persoon en Testament 2 Personen. Het kost maar een paar minuten en je bespaart er honderden euro’s mee!

Hoe werkt de erfbelasting zonder kleinkindlegaat?

De werking van de erfbelasting leg ik graag uit met een voorbeeld. Ton en Ria zijn beiden 71 jaar. Ze zijn getrouwd in gemeenschap van goederen en hebben twee kinderen en vier kleinkinderen. Hun koopwoning heeft een WOZ-waarde van € 350.000. Er zit nog een hypotheek op het huis van € 75.000. Op de bank staat € 25.000 spaargeld. Het totale vermogen is € 300.000. De kinderen hebben het goed en het lijkt Ton en Ria een mooi idee om een stukje van de erfenis aan de kleinkinderen te geven.

Zonder testament bepaalt de wet dat bij het eerste overlijden de hele erfenis naar de langstlevende gaat. De kinderen krijgen in ruil daarvoor een geldvordering op de langstlevende. Die vordering mogen ze nog niet opeisen. Notarissen noemen het daarom ook wel een “tegoedbon”. Bij het overlijden van de langstlevende zijn de kinderen samen erfgenaam. In het geval van Ton en Ria bestaat de eerste erfenis uit de helft van de gemeenschap van goederen. Stel dat Ton als eerste overlijdt. Hij heeft in dat geval drie erfgenamen die elk recht hebben op één derde. De kinderen krijgen hun deel in de vorm van een vordering. Bij een vermogen van € 300.000 bedraagt deze vordering € 50.000 per kind.

Op het moment dat de langstlevende overlijdt, hebben de beide kinderen samen nog € 100.000 tegoed uit de eerste erfenis. Dit betekent dat de erfenis van de langstlevende € 200.000 bedraagt (€ 300.000 minus € 100.000). De beide kinderen hebben ieder recht op de helft hiervan. Uit de tweede erfenis krijgt ieder kind dus € 100.000.

De notaris heeft in 2020 voor Ton en Ria uitgerekend hoeveel erfbelasting er van de erfenis af gaat als ze geen testament maken. Het resultaat zie je in de tabel hieronder:

Er is een enorm verschil tussen de erfbelasting bij het eerste overlijden en het tweede overlijden. Daarvoor zijn drie redenen:

De eerste erfenis (€ 150.000) is kleiner dan de tweede erfenis (€ 200.000). Een grotere erfenis betekent meer belasting.
In de eerste erfenis zijn er drie erfgenamen. In de tweede erfenis zijn er twee erfgenamen. Minder erfgenamen betekent meer erfbelasting.
Bij het eerste overlijden is er sprake van een speciale “korting”. Omdat de kinderen hun vordering nog niet mogen opeisen, wordt deze voor de heffing van de erfbelasting afgewaardeerd. Wil je daar meer over weten? In dit blog leg ik precies uit hoe het zit.

Hoe werkt de erfbelasting met een kleinkindlegaat?

Het vermogen van Ton en Ria zit vast in hun huis. Daarom ligt het niet voor de hand om bij het eerste overlijden een bedrag uit te keren aan de kleinkinderen. Ze willen daarom opschrijven dat ieder kleinkind pas een bedrag ontvangt nadat de langstlevende overlijdt. Dit kan naar keuze met een legaat in de eerste erfenis of een legaat in de tweede erfenis. Want bij een legaat in de eerste erfenis kun je bepalen dat het bedrag pas opeisbaar is na het tweede overlijden. Bij Ton en Ria ligt het voor de hand om het legaat toe te passen in de tweede erfenis. Want over de tweede erfenis is de erfbelasting het hoogste en daar valt dus het meeste te besparen.

Stel dat Ton en Ria kort na elkaar overlijden in 2023 en dat ieder kleinkind uit de tweede erfenis een legaat ontvangt ter grootte van de vrijstelling. In dat geval werkt de erfbelasting als volgt uit:

Misschien is het je opgevallen dat de erfbelasting in de eerste erfenis ook lager is. Dit komt doordat de vrijstelling tussen 2020 en 2023 bijna 10% omhoog is gegaan. In de tweede erfenis gaat de erfbelasting drastisch omlaag door het legaat. Dit komt doordat er € 91.672 belastingvrij naar de vier kleinkinderen gaat. Fiscaal gezien, is een kleinkindlegaat dus zeer gunstig voor Ton en Ria.

Wat is het maximale voordeel van een legaat aan je kleinkind in 2023?

In 2023 is het maximale fiscale voordeel van een kleinkindlegaat € 9.167 per kleinkind. Dat is veel meer dan het voordeel dat Ton en Ria behalen. Zij besparen met € 2.291,75 per kleinkind maar een kwart van dit bedrag aan erfbelasting. Het maximale voordeel van € 9.167 per kleinkind bereik je in het volgende geval:

Je past het legaat in beide erfenissen toe (dus niet enkel maar dubbel).
Beide erfenissen, bij het eerste en tweede overlijden, zijn zo groot dat het erfdeel van de kinderen in de 20% schijf valt.

In dat geval erft ieder kleinkind een bedrag van € 45.836 (twee keer de vrijstelling van € 22.918). Daarmee bespaar je 20% erfbelasting. Over een bedrag van € 45.836 komt dat neer op een besparing van € 9.167 per kleinkind.

Bij een grote erfenis valt het percentage dat de kleinkinderen krijgen mee. Bij de gemiddelde erfenis van Ton en Ria gaat er meer dan 30% van de nalatenschap naar de vier kleinkinderen. Heb je een groter vermogen, van bijvoorbeeld 2 miljoen euro? Dan hoef je nog geen 10% van de erfenis aan de kleinkinderen na te laten om het maximale voordeel te behalen.

Wat zijn de nadelen van een kleinkindlegaat?

Het lijkt een briljant idee, zo’n legaat voor de kleinkinderen. Maar uiteraard heeft een kleinkindlegaat ook een paar nadelen:

Om er het maximale voordeel uit te halen, moet je zoveel mogelijk aan de kleinkinderen geven. De standaard teksten die de notaris gebruikt, gaan altijd uit van dit maximum. Veel grootouders vinden dat bedrag veel te hoog. Laat daarom altijd een berekening maken door de notaris zodat je precies weet waarvoor je tekent.
Als een kleinkind een niet opeisbare vordering erft, kan dit nadelige gevolgen hebben voor zijn of haar toeslagen. Ook kan het gevolgen hebben voor de belastingaangifte of een uitkering. Dit kan een extra reden zijn om het legaat alleen bij het tweede overlijden toe te passen en niet bij de eerste erfenis.
Zijn de ouders van je kleinkinderen gescheiden? Dan kan een kleinkindlegaat tot gevolg hebben dat je ex-schoonkind wat te zeggen heeft over de besteding van je erfenis. Neem daarom altijd een testamentair bewind op bij het legaat. Bekijk de video hierboven helemaal tot aan het einde als je daar meer over wilt weten.

Moet je kleinkind het legaat opgeven in Box 3?

Hierboven heb je gelezen dat de kinderen bij het eerste overlijden een vordering erven. Deze “tegoedbon” hoeven ze niet op te geven in Box 3. Het is wel vermogen maar het wordt niet belast. Voor je kleinkind geldt dat het legaat wel belast is als vermogen in Box 3. Dit kan nadelig zijn voor je kleinkind als het toeslagen krijgt of recht heeft op een uitkering.

Gaat een legaat aan het kleinkind ten laste van de ouder?

In het voorbeeld hierboven hebben beide kinderen zelf ook twee kinderen. Iedereen erft dus evenveel. Maar hoe zit als één van de kinderen zelf één kind heeft en het andere kind er twee heeft? De meeste grootouders willen elk kleinkind evenveel geven. Het ligt in dat geval voor de hand dat het legaat aan het kleinkind ten laste van de betreffende ouder gaat. Dus het kind met één kind betaalt dat legaat uit zijn erfdeel. En het kind met twee kinderen betaalt beide legaten uit zijn erfdeel. Op die manier erft elke “staak” in de stamboom in totaal evenveel.

Maar het is niet verplicht om iedereen evenveel te laten erven. Je kunt er ook voor kiezen om eerst aan elk kleinkind een legaat uit te keren en daarna de erfenis door tweeën te delen. De staak met twee kleinkinderen erft in dat geval iets meer dan de staak met één kleinkind. Mocht je de video bovenaan de pagina nog niet hebben bekeken, dit onderwerp komt daarin ook aan bod.

Meer lezen?

Veelgestelde vragen:

Wat is een kleinkind legaat?

Een kleinkind legaat is een clausule in je testament waarmee je een geldbedrag nalaat aan je kleinkind. De kinderen erven dus iets minder omdat je een deel van de erfenis aan de kleinkinderen gunt.

Hoeveel kan een kleinkind belastingvrij erven?

Een kleinkind kan in 2023 belastingvrij € 22.918 erven van een grootouder. Nemen beide grootouders een legaat op hun hun testament? Dan kan een kleinkind in 2023 belastingvrij € 45.836 erven.

Kun je bij een legaat aan het kleinkind een rente opnemen?

Ja, het is mogelijk om een legaat aan het kleinkind te verhogen met een rente. Dit houdt in dat de vordering van het kleinkind tussen het overlijden van de eerste en laatste grootouder groeit met een rente. Je betaalt dus geen rente maar telt deze bij op de vordering.

Wanneer is een legaat aan het kleinkind opeisbaar?

Het legaat aan een kleinkind is opeisbaar in de gevallen die in het testament staan. Je hebt hier als grootouders een vrije keuze in. Je kunt bijvoorbeeld bepalen dat het kleinkind zijn deel kan opeisen in de volgende gevallen:

Als de langstlevende grootouder overlijdt.
Wanneer de langstlevende opgenomen wordt in een verpleeghuis.
Zes maanden na je overlijden (als er geen langstlevende achterblijft).