De meeste erfenissen gaan van ouders naar kinderen. Deze erfenissen worden meestal “zuiver” aanvaard omdat de kinderen weten dat er geen schulden zijn. Als je van een oom of tante erft, of van een kennis, dan ligt het eerder voor de hand om “beneficiair” te aanvaarden. Meestal is er in dat geval ook sprake van een testament waarin een executeur is benoemd. Vervolgens rijst de vraag of de executeur nog wel bevoegd is om de erfenis af te wikkelen. In dit blog leg ik uit hoe de regels over de executeur en beneficiaire aanvaarding werken.
Wat gaat voor, de executele of de vereffening?
Beneficiaire aanvaarding heeft tot gevolg dat de erfgenaam geen verhaal biedt voor de schuldeisers van de nalatenschap. Omdat de schuldeisers hierdoor beperkt zijn in hun rechten, moet de erfenis extra zorgvuldig worden afgewikkeld. Dat noemen we de “vereffening”. Dit houdt in dat de bezittingen worden verkocht en de opbrengst naar evenredigheid over de schuldeisers wordt verdeeld. Als de erfenis negatief is, krijgen de schuldeisers dus maar een deel van hun geld terug. Indien de erfenis positief is, gaat het overschot naar de beneficiaire erfgenaam. Als er moet worden vereffend, zijn alle erfgenamen samen vereffenaar tenzij de rechter een vereffenaar benoemt.
De wet zegt het volgende over de executeur en de beneficiaire aanvaarding:
De beide bepalingen verwijzen naar elkaar. De executeur is bevoegd tenzij er moet worden vereffend en er moet worden vereffend tenzij een executeur bevoegd is. Aan de tweede regel is daarom een extra voorwaarde toegevoegd. Er hoeft niet te worden vereffend als de erfenis positief is. De wet heeft het over het “ruimschoots toereikend zijn” van de goederen van de nalatenschap. In dat geval blijft de executeur dus bevoegd.
What could possibly go wrong?
In de praktijk kan hierbij van alles misgaan. Denk bijvoorbeeld aan het geval dat de executeur toch aan de slag gaat, ook al weet hij dat de erfenis negatief is en dat de erfgenamen beneficiair willen aanvaarden. Als de executeur nog niet bij de notaris is geweest, is de kans groot dat hij niet bekend is met de wettelijke regeling. Maar het kan ook zijn dat de erfgenamen het prima vinden dat de (officieel niet meer bevoegde) executeur toch de erfenis afwikkelt. In dat geval kunnen de erfgenamen – die dus samen vereffenaar zijn – een boedelvolmacht geven aan de persoon die tot executeur was benoemd. Op die manier kan diegene toch de erfenis afwikkelen.
Om aan te kunnen tonen dat je executeur bent, heb je een verklaring van executele nodig. Dit is een notariële akte waarin de notaris vastlegt dat je bevoegd bent. Vanwege artikel 4:202 vraagt de notaris altijd of er schulden zijn en wordt de executeur gevraagd om te verklaren dat de erfenis “ruimschoots toereikend” is. Ook daarbij kan veel misgaan. Op deze site vind je meerdere tuchtklachten tegen notarissen over de bevoegdheid van de executeur. Het komt regelmatig voor dat een belanghebbende vindt dat de notaris ten onrechte tot de conclusie is gekomen dat de executeur bevoegd was. Ook in de civiele rechtspraak vind je veel zaken over de “ruimschoots toereikend” regel.
Een weinig bekende rechtsregel is dat de beneficiaire erfgenaam zich bij de kantonrechter moet melden als hij weet dat de erfenis negatief is. De negatieve nalatenschap heeft immers tot gevolg dat de executeur niet meer bevoegd is en dat iemand anders de erfenis moet afwikkelen. Indien je dit niet meldt bij de kantonrechter, kan dit een tekortkoming zijn waardoor je persoonlijk aansprakelijk wordt!
Executeur of vereffenaar, wie is bevoegd?
Stel dat de executeur van mening is dat de nalatenschap positief is terwijl de erfgenamen vinden dat de erfenis negatief is. In dat geval is er een discussie over wie er bevoegd is: de executeur of de beneficiaire erfgenamen als vereffenaars. In zo’n geval is het niet aan de notaris om een oordeel te vellen maar moet je naar de kantonrechter.
Is er een vereffenaar benoemd door de rechter? Bijvoorbeeld op verzoek van een erfgenaam die – ook al is de erfenis positief – niet tevreden is over de executeur? In dat geval is er geen discussie over de bevoegdheid. Dan moet de erfenis sowieso worden vereffend en eindigt de bevoegdheid van de executeur. De benoeming van een vereffenaar is niet de enige manier om van een executeur af te komen. Je kunt als erfgenaam ook het ontslag van de executeur aanvragen bij de kantonrechter. Het voordeel van deze laatste procedure is dat je geen advocaat nodig hebt bij de kantonrechter.
