Erfenis vrij van recht? Dit is hoe het werkt

Vroeger kon je met een legaat vrij van recht erfbelasting besparen. Tegenwoordig dient een “erfenis vrij van recht” een heel ander doel, namelijk dat de ontvanger een vast netto bedrag krijgt. In dit blog leg ik uit wat een legaat vrij van recht is en hoe je zelf de erfbelasting kunt berekenen.

Wat is een legaat vrij van recht?

Een legaat houdt in dat je aan iemand “een vorderingsrecht toekent” in je testament. Bij een geldlegaat erft iemand een vorderingsrecht tot betaling van een bedrag in geld. Als je aan iemand een roerende zaak wilt nalaten, dan erft diegene een vorderingsrecht tot levering van bijvoorbeeld je auto of je fiets. Degene die het legaat krijgt, noemen we de legataris. Over een legaat betaal je erfbelasting. Vroeger heette dat successierecht. In het testament kan staan dat de erfgenamen de belasting moeten betalen voor de legataris. In dat geval spreken we van een legaat vrij van recht. Omdat successierecht nu erfbelasting heet, kun je het ook een “legaat vrij van erfbelasting” noemen.

Is een erfenis vrij van recht voordeliger?

Tot 2006 kon je successierecht besparen met een legaat vrij van recht. Stel je was in die tijd een alleenstaande tante zonder kinderen die een neef tot erfgenaam wilde benoemen. En stel dat die neef over je erfenis 50% belasting moest betalen. Dan hield hij netto dus 50% over van je erfenis. In plaats daarvan kon je een goed doel tot erfgenaam benoemen en je neef een legaat vrij van recht geven ter grootte van 50% van je erfenis. De neef ontving netto precies hetzelfde, maar de belastingdienst kreeg minder. Dit kwam door artikel 5 lid 8 van de Successiewet. Het was gebruikelijk om dit belastingvoordeel aan het goede doel te gunnen.

De Successiewet belast “verkrijgingen krachtens erfrecht”. Als je een legaat vrij van recht krijgt, dan is behalve het legaat ook de belasting een verkrijging krachtens erfrecht. Want de belasting die jij hoort te betalen, wordt door iemand anders voldaan. Daarom betaal je als legataris over dat bedrag ook erfbelasting. Wordt die tweede belasting ook door iemand anders betaald? Dan is dat wederom een verkrijging krachtens erfrecht. En zo kon je nog wel even doorgaan. Artikel 5 lid 8 beperkte deze reeks aan berekeningen dus tot één keer. Je betaalde wel belasting over de belasting, maar geen belasting over de belasting over de belasting. Daardoor kon je tot 2006 een speciaal soort goede doelen testament maken.

Hoe moet je een legaat vrij van recht op dit moment berekenen?

In 2006 is de Successiewet gewijzigd en sindsdien moet je dus eigenlijk een oneindige reeks berekeningen maken. Gelukkig is dat dankzij een wiskundig trucje niet nodig. In de video hieronder leg ik met een paar voorbeelden uit hoe dat werkt:

Stel je wilt een goed doel tot erfgenaam benoemen. Maar aan één persoon wil je graag nog een bedrag nalaten. Maakt het in dat geval uit of een legaat wel of niet vrij van recht is? Jazeker!

Kees heeft geen kinderen en wil daarom een goed doel tot erfgenaam benoemen. Hij verwacht ongeveer € 100.000 na te laten. Voor zijn broer Erik wil hij graag een legaat opnemen van € 10.000. De rest van de erfenis mag naar het goede doel. De notaris heeft voor Kees berekend wat het verschil is tussen een legaat vrij of niet vrij van recht:

Zoals je ziet, gaat de totale erfbelasting omhoog. Het gaat er dus niet alleen om wie de belasting betaalt. Ook de hoogte van de belasting verschilt.

Kees zou aan zijn broer ook € 13.311 “niet vrij van recht” kunnen nalaten. In dat geval betaalt Erik zelf die € 3.311 aan belasting en houdt hij ook € 10.000 over. Toch is dat niet hetzelfde. Want de vrijstellingen worden elk jaar aangepast en je weet nooit wat ze in Den Haag beslissen over de tarieven. Het zou zo maar kunnen dat het tarief omhoog gaat. Bijvoorbeeld naar 50%. En dan krijgt Erik bij een legaat vrij van recht nog steeds € 10.000. Maar bij een legaat niet vrij van recht houdt hij in dat geval veel minder over dan € 10.000.

Een tweede reden voor een legaat vrij van recht

In het voorbeeld hierboven gaat het er dus om dat Kees aan zijn broer een netto bedrag wil nalaten. Onderaan de streep moet hij een bepaald bedrag overhouden van het geldlegaat. Bij een legaat van een roerende zaak kun je nog een andere reden hebben om iets vrij van recht na te laten uit je erfenis. Denk aan het geval dat je aan iemand je auto wil nalaten omdat diegene zelf geen geld heeft om een auto te kopen. En stel dat die auto van jou nog € 10.000 waard is. Als de legataris geen geld heeft voor een auto, dan heeft hij natuurlijk ook geen geld om de erfbelasting te betalen. Dat kan een reden zijn om de auto vrij van erfbelasting te legateren.

Hoe werkt die wiskundige truc?

Misschien vraag je je af hoe je de erfbelasting kunt berekenen zonder een eindeloze reeks sommen te maken. Dat kun je doen met de volgende drie stappen:

1. Bepaal de waarde van het legaat. Bijvoorbeeld de waarde van de auto die je wilt legateren.
2. Haal de vrijstelling er af die geldt voor de betreffende legataris.
3. Deel daarna het bedrag door 100% minus het toepasselijke erfbelasting tarief. Stel dat het tarief 30% is, dan deel je het bedrag door 70%
4. Nu heb je het bedrag waarover je de belasting berekent.

Hieronder zie je hoe deze methode werkt in het voorbeeld van Kees en Erik dat ik hierboven gaf.

Meer lezen?

• Wil je een goed doel opnemen in je testament? Let dan op deze 5 punten.
• Uitleg over de verschillende soorten legaten die je in een testament kunt zetten.
• Check ook deze handige rekenhulp op de website van de belastingdienst.
• Liever geen erfbelasting betalen? Dit zijn 10 manieren om er onderuit te komen.

Veelgestelde vragen: