Stel je hebt nu geen testament of een standaard testament. En je overweegt om dit te veranderen in een vruchtgebruik testament. Wat zijn daarvan de fiscale gevolgen? In dit blog leg ik uit hoe je de erfbelasting moet berekenen bij vruchtgebruik.
Voorbeeld Fred en Sophie
Fred is 72 jaar en heeft twee kinderen uit zijn eerste huwelijk. Hij is op dit moment gehuwd met Sophie, 68 jaar. Samen hebben ze geen kinderen. Omdat ze getrouwd zijn met huwelijkse voorwaarden is er geen gemeenschap van goederen. Het vermogen van Fred is € 300.000. Fred heeft nog geen testament.
Als Fred overlijdt zonder testament laat hij drie erfgenamen achter: de beide kinderen en Sophie. Alle drie hebben ze een gelijk erfdeel van € 100.000. De hele erfenis gaat naar Sophie en de kinderen erven in ruil daarvoor een vordering op haar van € 100.000. Wanneer Sophie als laatste overlijdt, krijgen de kinderen hun vordering uitbetaald. Wat Sophie nog overlaat van haar eigen erfdeel gaat naar haar eigen erfgenamen.
De wettelijke regeling bevalt Fred niet helemaal. Hij wil Sophie wel verzorgd achterlaten. Maar wat hij niet wil is dat wat zij overlaat van de erfenis naar andere erfgenamen gaat dan zijn twee kinderen. Daarom denkt hij er over na om de beide kinderen tot zijn erfgenamen te benoemen. Aan Sophie wil hij in dat geval het vruchtgebruik van de hele erfenis legateren. Sophie is dan geen erfgenaam maar legataris.
Hoe hoog is de erfbelasting als Fred geen testament maakt?
Zonder testament hebben de drie erfgenamen op papier een even groot erfdeel. Feitelijk zijn hun rechten heel verschillend. Sophie krijgt € 300.000 maar daar staat wel een schuld tegenover. De kinderen hebben ieder recht op € 100.000 maar die krijgen ze nog lang niet uitbetaald. Op grond van de Successiewet worden de erfdelen daarom fiscaal anders gewaardeerd:
| Civiel erfdeel | Fiscaal erfdeel | |
| Sophie | € 100.000 | € 196.000 |
| Kind 1 | € 100.000 | € 52.000 |
| Kind 2 | € 100.000 | € 52.000 |
| Totaal | € 300.000 | € 300.000 |
In dit blog leg ik uit hoe je de fiscale waarde berekent.
Van het fiscale erfdeel mag je vervolgens de vrijstelling afhalen.
| Vrijstelling 2022 | |
|---|---|
| Sophie | tussen € 186.915 en € 723.526 |
| Per kind | € 22.918 |
In dit blog leg ik uit hoe je de vrijstelling berekent.
We gaan er even van uit dat Sophie recht heeft op de volledige vrijstelling. In dat geval kom je uit op de volgende belaste bedragen:
| fiscaal erfdeel | vrijstelling 2023 | belast bedrag | |
| Sophie | € 196.000 | € 680.645 | € 0 |
| kind 1 | € 52.000 | € 22.918 | € 29.082 |
| kind 2 | € 52.000 | € 22.918 | € 29.082 |
Nu kun je de erfbelasting uitrekenen. Daarvoor zijn twee tariefschijven:
| Tarief eerste schijf (in 2023 tot 138.642) | Tarief tweede schijf (in 2023 boven 138.642) | |
|---|---|---|
| partner | 10% | 20% |
| kind | 10% | 20% |
De erfbelasting is in dit geval per kind 10% van € 29.082. In totaal dus € 5.816,40 voor beide kinderen samen.
Hoe moet je de erfbelasting berekenen als Fred voor een vruchtgebruik kiest?
Als Fred kiest voor een vruchtgebruik, dan zijn de kinderen erfgenaam en heeft Sophie het vruchtgebruik. In dat geval moet je de erfbelasting als volgt berekenen. We beginnen weer met het verschil tussen het civiele en fiscale erfdeel.
| Civiel erfdeel | Fiscaal erfdeel | |
| Sophie | € 0 | € 144.000 |
| Kind 1 | € 150.000 | € 78.000 |
| Kind 2 | € 150.000 | € 78.000 |
| Totaal | € 300.000 | € 300.000 |
Voor de waarde van het vruchtgebruik pak je het percentage uit de tabel hieronder, op basis van de leeftijd van de langstlevende. Dit percentage gaat er bij de kinderen van af en is belast bij de langstlevende.
| Leeftijd langstlevende op dag van overlijden | Waarde vruchtgebruik voor berekening erfbelasting |
| tot 20 jaar | 96% |
| 20 tot 30 jaar | 90% |
| 30 tot 40 jaar | 84% |
| 40 tot 50 jaar | 78% |
| 50 tot 55 jaar | 72% |
| 55 tot 60 jaar | 66% |
| 60 tot 65 jaar | 60% |
| 65 tot 70 jaar | 48% |
| 70 tot 75 jaar | 42% |
| 75 tot 80 jaar | 30% |
| 80 tot 85 jaar | 24% |
| 85 tot 90 jaar | 18% |
| 90 jaar of ouder | 12% |
Daarna gaat de vrijstelling er van af. We gaan er weer van uit dat Sophie recht heeft op de volledige vrijstelling.
| fiscaal erfdeel | vrijstelling 2023 | belast bedrag | |
| Sophie | € 144.000 | € 723.526 | € 0 |
| kind 1 | € 78.000 | € 22.918 | € 55.082 |
| kind 2 | € 78.000 | € 22.918 | € 55.082 |
Nu kun je de erfbelasting voor de vruchtgebruik variant berekenen. Daarvoor heb je dezelfde twee tariefschijven:
| Tarief eerste schijf (in 2023 tot 138.642) | Tarief tweede schijf (in 2023 boven 138.642) | |
|---|---|---|
| partner | 10% | 20% |
| kind | 10% | 20% |
Per kind is de erfbelasting € 5.508. Als Fred kiest voor een vruchtgebruik, dan gaat de totale erfbelasting dus omhoog van € 5.816,40 naar € 11.016. Er is nog een ander soort testament, waarmee je de belasting niet verlaagt maar wel uitstelt. Dat is het tweetrapstestament. Voor meer info daarover, zie de link hieronder.
Meer lezen?
- Meer info over het tweetrapstestament.
- Uitleg over de opties voor vruchtgebruik in je testament.
- Check ook dit blog over het recht van gebruik en bewoning.
Veelgestelde vragen:
Wie betaalt de erfbelasting bij vruchtgebruik?
De erfbelasting is een schuld van de nalatenschap en moet uit de erfenis worden betaald voordat je het vruchtgebruik vestigt.
Hoe bereken je de waarde van vruchtgebruik?
Voor de erfbelasting bereken je de waarde door een percentage te nemen van het vermogen waarop het vruchtgebruik rust. Dit percentage hangt af van de leeftijd van de vruchtgebruiker. Hoe ouder hij of zij is, des te lager is de waarde. Het percentage is minimaal 12% en maximaal 96%.