Het is een onderwerp waar iedereen wel een mening over heeft. Is het redelijk of niet dat je een uitkering kwijtraakt als je een erfenis krijgt? Wat je er ook van vindt, het is begrijpelijk dat mensen naar manieren zoeken om hun bijstandsuitkering te houden. De afgelopen 20 jaar heb ik daarover veel gesprekken gevoerd. Vooral met ouders van wie een kind in de bijstand zit. Dit zijn mijn ervaringen over de bijstand en het ontvangen van een erfenis.
Mag je een erfenis verwerpen als je in de bijstand zit?
Vaak zijn er goede verstandhoudingen in de familie. Ook het kind zelf wil het liefste geen erfenis krijgen, vanwege de gevolgen voor de bijstand. Verwerpen na overlijden is de gemakkelijkste manier om van een erfenis af te komen. Maar als je in de bijstand zit, is dat een heel slecht idee. Ik leg dat graag uit aan de hand van een simpel voorbeeld.
De moeder van Frank heeft € 25.000 spaargeld. Frank heeft nog een broer, Erik, met wie hij goed overweg kan. Stel dat de moeder van Frank overlijdt. In dat geval erft hij 50%, dus € 12.500. Frank is van plan om de erfenis te verwerpen omdat hij anders zijn bijstand kwijt raakt. Maar de gemeente zal in dat geval doen alsof Frank gewoon € 12.500 heeft geërfd. Ook als hij verwerpt. Hij had het kunnen krijgen, dus hij mocht er geen afstand van doen.
De oplossing hiervoor is dat de moeder van Frank bij leven een testament maakt met ongelijke erfdelen. Erik krijgt 75% (€ 18.750) en Frank krijgt 25% (€ 6.250). Frank krijgt daardoor precies zijn legitieme portie. De gemeente kan dit niet aanvechten. Het bedrag dat Frank erft, is onder het maximale bedrag aan spaargeld wat hij mag hebben. Heeft hij zelf geen spaargeld en blijft het totaal, inclusief de erfenis, dus onder de vermogensgrens? Dan behoudt hij zijn uitkering. Frank en Erik vinden dit een prima regeling. Ze weten er beiden van en onderling lossen ze het wel op.
Echtparen kunnen een extra slim testament maken
In het voorbeeld hierboven is er sprake van een alleenstaande ouder. Een echtpaar heeft nog meer opties voor een testament. Ook dat leg ik graag uit met een voorbeeld. Eerst kijken we wat er gebeurt zonder testament en daarna vertel ik hoe je het anders kunt regelen.
Els is met haar ouders naar de notaris gegaan voor advies over een testament. De ouders van Els zijn 68 jaar en haar vader heeft niet zo lang meer te leven. Het gezin telt vier kinderen en de ouders hebben een vermogen van € 100.000. Els is 43 jaar en heeft twee volwassen kinderen die het huis uit zijn. Na haar scheiding heeft ze geen werk kunnen vinden. Ze zit daardoor al jaren in de bijstand.
De ouders hebben een gemeenschap van goederen. De erfenis van Els haar vader is de helft, dus € 50.000. Wanneer hij als eerste overlijdt, gaat de hele erfenis naar de moeder van Els. In ruil daarvoor erven de vier kinderen een vordering van € 10.000 per persoon. Deze vordering is pas opeisbaar als de langstlevende overlijdt. Op dat moment erven ze ook de rest van het vermogen. Als het vermogen gelijk blijft, is de tweede erfenis € 15.000 per kind.
Op het moment dat haar vader overlijdt, is het vermogen van Els hoger dan het maximale bedrag van € 7.605 (2023). Dit betekent dat ze geen recht meer heeft op een uitkering. Omdat ze haar deel nog niet kan opeisen, verandert de bijstand tijdelijk in een lening. Als haar moeder overlijdt, moet Els een bedrag terugbetalen aan de gemeente. En daarna heeft ze een tijd geen uitkering. Want ze moet eerst de erfenis van haar moeder opeten (die € 15.000) totdat ze weer onder het maximale bedrag zit. Logisch dus dat de ouders zich afvragen of ze hier nog wat aan kunnen doen door een testament te maken.
Het slimme testament waarmee Els toch haar bijstand mag houden
Els wil graag voorkomen dat haar uitkering stopt als ze een erfenis krijgt. In haar omgeving zijn er mensen die goede ervaringen hebben met een speciaal testament waarmee je de erfenis anders verdeelt en toch je bijstand kunt houden.
In overleg met de notaris hebben de ouders van Els een nieuw testament gemaakt. Bij overlijden van haar vader gaat de hele erfenis nog steeds naar haar moeder. Wat verandert, dat zijn de vorderingen van de kinderen. Standaard krijgen de 4 kinderen ieder een vordering van € 10.000. In het nieuwe testament krijgen de drie andere kinderen ieder een vordering van € 12.500. Els krijgt een vordering van € 5.000. En de twee kinderen van Els krijgen samen een vordering van € 7.500. Alle vorderingen, behalve die van Els, groeien met 6% rente per jaar.
Het gevolg hiervan is dat Els precies haar legitieme portie krijgt. Het bedrag is onder de vermogensgrens voor de bijstand. Er verandert dus niks voor haar uitkering als haar vader overlijdt. Stel dat de moeder van Els 14 jaar later overlijdt en nog steeds € 100.000 aan vermogen heeft. De vorderingen van de kinderen en kleinkinderen zijn door de rente gegroeid tot € 100.000. Dit betekent dat de erfenis van Els haar moeder op papier niks meer waard is. De hele € 100.000 wordt belastingvrij uitgekeerd aan de andere 3 kinderen en de 2 kinderen van Els. Zij erft dus geen € 15.000 en behoudt haar uitkering. Els vindt dat een prima regeling. Vooral omdat haar twee kinderen mee kunnen doen met de erfenis.
Een BEM clausule regelen voor een minderjarige?
In het voorbeeld hierboven is sprake van meerderjarige, uitwonende kinderen. Zijn er minderjarige kleinkinderen? Uit deze zaak blijkt dat het slim kan zijn om een BEM clausule te regelen als je iets nalaat aan een minderjarige van wie de ouder in de bijstand zit. Denk aan het geval dat je kind in de bijstand zit en je de erfenis daarom aan je kleinkind wilt geven.
Je houdt recht op Wajong als je een erfenis krijgt
Veel ouders maken zich ten onrechte zorgen over de Wajong uitkering van hun kind. Hiervoor geldt geen maximaal vermogen. Je kind houdt dus recht op zijn Wajong uitkering als hij of zij een erfenis krijgt. Laat je een grote erfenis na en kan je kind dat zelf niet beheren? Dan kun je een bewind opnemen in je testament. Je kunt daarmee zelf een persoon aanwijzen die op de erfenis past voor je kind.
Houd je recht op bijstand als de erfenis onder bewind staat?
Het idee achter een erfenis onder bewind is dat je er niet aan mag komen en dus recht houdt op bijstand. In deze zaak was de rechter het daar niet mee eens. De gemeente mocht van de erfgenaam eisen dat hij in actie kwam. Denk aan het starten van een procedure om het bewind er af te krijgen. Of het eisen van een uitkering uit de erfenis zodat een uitkering van de gemeente niet nodig is.
Vooral ouders met een groter vermogen zullen zich afvragen of met een bewind op de erfenis de bijstandsuitkering in stand blijft. Ik heb mijn twijfels daarover. Je zou het dan helemaal dicht moeten timmeren zodat het kind echt niks meer heeft aan de erfenis. Maar in dat geval heeft je kind meerdere opties om het bewind aan te vechten. Ik vermoed dat de gemeente meestal aan het langste eind zal trekken. Ook in deze recente zaak was dat het geval. Uit deze zaak blijkt dat een tweetrapstestament ook geen zin heeft als je kind in de bijstand zit.
Meer lezen?
- Meer info over het onterven van een kind.
- Zo reken je uit waar een kind minimaal recht op heeft.
- Met deze 10 tips krijg je de legitieme portie omlaag.
Veelgestelde vragen:
Hoeveel geld mag je erven als je in de bijstand zit?
Een erfenis telt mee voor de vermogensgrens in de bijstand. Een erfenis heeft geen gevolgen voor de bijstand als je totale vermogen inclusief de erfenis onder de vermogensgrens blijft. Behalve je spaargeld tellen ook waardevolle bezittingen mee. Daarbij kun je denken aan sieraden, crypto of een dure auto.
Heeft een erfenis invloed op een Wajong uitkering?
Voor een Wajong uitkering geldt geen vermogenstoets, waardoor een erfenis er geen invloed op heeft.
Moet je bijstand terugbetalen bij een erfenis?
Ja, dit kan het geval zijn. Als je een erfenis nog niet kunt opeisen, dan kan je bijstand veranderen in een lening. Die lening moet je later terugbetalen wanneer de erfenis opeisbaar is.